گرفتی گۆڕانی پۆشه‌ری رووه‌كی له‌ ئاوزێڵی ڕووباری ڕواندز و رێگاكانی چاره‌سه‌ركردنی

مشكلة تغییر الغطاء النباتي في حوض نهر رواندز وطرق معالجتها

المؤلفون

  • ڕزگار محمد عثمان هه‌ناره‌یی بەشی جوگرافیا، فاکەڵتی ئاداب، زانکۆی سۆران، هەرێمی کوردستان، عێراق
  • ئازاد محمدئه‌مین كاكه‌شێخ نه‌قشبه‌ندی بەشی جوگرافیا، فاکەڵتی ئاداب، زانکۆی سۆران، هەرێمی کوردستان، عێراق

DOI:

https://doi.org/10.32410/huj-10551

الكلمات المفتاحية:

گرفتی ژینگه‌یی، پۆشه‌ری ڕووه‌كی، ئاوزێڵی ڕووبار، حوض النهر، الغطاء النباتي، المشكلة البیئیة

الملخص

تعتبر تغییر الغطاء النباتي أحدی أهم المشكلات البیئیة، التی حظيت بنصيب الأسد من الأبحاث البيئية. لما له من تأثير على العناصر البیئة ألاخرى، اضافة الی كونها ركیزة أساسیة من ركائز التنوع البیولوجی لأیة منطقة. تهدف هذه الدراسة الی كشف و إبراز حجم تغییرات سلبیة لغطاء النباتي في حوض نهر رواندز. لتحقیق الهدف الدراسه‌ تم الاعتماد علی صور الاقمار الصناعیة لعامی 2001 و 2022، و عن طریق تطبیق مؤشر الاختلاف الغطاء النباتي (Normalized Differences Vegetation Index) معروف بـ(NDVI) و مجموعة اخری من المؤشرات لهذا المجال. إستنتجت الدراسة الی ان حوض نهر رواندز رغم غناها بتنوع الغطاء النباتي، الا إنها تعاني من مشكلة التغییر، بحیث فی سنة 2001، یغطي  الغابات الكثیفة (8.05%) من مساحة الحوض، والتی بلغت (238.82)كم2‌، لكن بعد مرور 22 عاماً تقلصت المساحة الی (83.93)كم2، وهذا لا تشكل سوی (2.83%) من مساحة الحوض، وهذا یدل علی ان حوض النهر فقدت (64%) من غاباتها الكثیفة.

 

پوختە

گۆڕانی پۆشه‌ری رووه‌كی یه‌كێكه‌ له‌و گرفته‌ ژینگه‌ییانه‌ی كه‌ پشكی شێری به‌ركه‌وتووه‌ له‌ لێكۆڵینه‌وه‌ ژینگه‌ییه‌كاندا، به‌هۆی ئه‌و كاریگه‌رییانه‌ی به‌سه‌ر توخمه‌كانی دیكه‌ی ژینگه‌ هه‌یه‌تی، وێڕای ئه‌وه‌ی پایه‌كی گرنگه‌ له‌ پایه‌كانی دروستبوونی فره‌چه‌شنی بایۆلۆژی له‌هه‌ر ناوچه‌یه‌ك. ئامانج له‌م توێژینه‌وه‌ ده‌رخستنی قه‌باره‌ی گۆڕانی نه‌رێنی پۆشه‌ری رووه‌كییه‌ له‌ ئاوزێڵی رووباری رواندز، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش پشت به‌ وێنه‌ی مانگه‌ ده‌ستكرده‌كان به‌ستراوه‌ له‌نێوان ساڵانی 2001 و 2022، له‌رێگای پراكتیك كردنی پێنوێنی ،(هاوكۆلكه‌)، جیاكردنه‌وه‌ی پۆشه‌ری رووه‌كی(Normalized Differences Vegetation Index) ناسراو به‌ (NDVI) و چه‌ندین هاوكۆلكه‌ی دیكه‌ی تایبه‌ت به‌م بواره‌، له‌ ئه‌نجامی توێژینه‌وه‌كه‌ ده‌ركه‌وتووه، ئاوزێڵی رووباری رواندز وێڕای ده‌وڵه‌مه‌ندی له‌رووی پۆشه‌ری رووه‌كییه‌وه‌، دووچاری گرفتی گۆڕانی ئه‌م توخمه‌ گرنگه‌ی ژینگه‌كه‌ی بووه‌ته‌وه‌، به‌جۆرێك له‌ساڵی 2001 رووبه‌ری دارستانه چڕەكانی (238.82)كم2‌ بووه‌، كه‌ ده‌كاته‌ له‌(8.05%)ـی رووبه‌ری ناوچه‌كه‌، كه‌چی ئه‌م رووبه‌ره‌ دوای 22 ساڵ واته‌ له‌ساڵی (2022) كه‌مبووه‌ته‌وه‌ بۆ (83.93)كم2 كه‌ ده‌كاته‌ (2.83%)ـی رووبه‌ری ناوچه‌كه‌، به‌مه‌ش ئاوزێڵی رواندز زیاتر (64%)ـی دارستانه‌ چڕە‌كان له‌ده‌ستداوه‌.

المراجع

یه‌كه‌م- سه‌رچاوه‌ی عه‌ره‌بی

- أحمد فرغلی حسن. (2007). البيئة والتنمية المستدامة الإطار المعرفى والتقييم المحاسبى، القاهره‌ : جامعة القاهره‌.

- أسماء محمدعبدالله و عبدالسلام محمد المثنائی. (2014). التنوع الحیوی، منظمة الاغذیة والزراعة.(FAO)

- تحسین عبدالرحیم عزیز. (2002). هايدرومورفومترية حوض نهر رواندز واحتياجاته المائية، رسالة الماجستیر مقدمه‌ الی كلیة الاداب, جامعة صلاح الدين.

دووه‌م:- سه‌رچاوه‌ی ئینگلیزی:-

- CCRS. (2004). Fundamentals of Remote Sensing. Canada Centre for Remote Sensing. Remote Sensing Tutorial.

- Zahraa Mahmood Klari. (2016). Water Management Model for Selected Area in the Greater Zab River Basin using ( WEAP) Tool as a Case Study,A Thesis for the Degree of Master of Science inWater Resources Engineering.

- Magsar, A. M. O. (2021). Application of remote sensing and GIS techniques for the analysis of lake water fluctuations: a case study of ugii lake, Mongolia. Nature Environment and Pollution Technology, 20(5),, 2051-2059.

- Guha, S., Govil, H., Gill, N., & Dey, A. (2020). Analytical study on the relationship between land surface temperature and land use/land cover indices. Annals of GIS, 26(2), 201-216.

سێیه‌م:- سه‌رچاوه‌ی كوردی:-

- ئازاد محمدأمین كاكه‌شێخ نه‌قشبه‌ندی (2010)، ئاووهه‌وای لۆكاڵی‌، چاپخانه‌ی زانكۆی سه‌لاحه‌ددین، هه‌ولێر

- ئازاد محمدأمین كاكه‌شێخ نه‌قشبه‌ندی (2017)، جوگرافیای ژینگه‌، چاپخانه‌ی زانكۆی سه‌لاحه‌ددین، هه‌ولێر

- رزگار محمد عثمان هه‌ناره‌یی (2011)، توانسته‌ جوگرافییه‌كانی دروستكردنی پارێزراوه‌ سروشتییه‌كان له‌هه‌رێمی چیایی پارێزگای هه‌ولێرو گرنگیان له‌به‌دیهێنانی گه‌شه‌پێدانی به‌رده‌وام، نامه‌ی ماسته‌ره‌ پێشكه‌شی كۆلیژی ئادابی زانكۆی صلاح الدین كراوه‌، (بڵاونه‌كراوه‌).

- رشید حاجی محمد سلیم (2020)، كاریگه‌ری وشكه‌ساڵی له‌سه‌ر پۆشاكی رووه‌كی له‌هه‌رێمی ده‌شتایی پارێزگای هه‌ولێر له‌ماوه‌ی ساڵانی (2000_2020) به‌به‌كارهێانی RS))و(GIS)، نامه‌ی ماسته‌ره‌ پێشكه‌شی كۆلیژی ئادابی زانكۆی صلاح الدین كراوه‌، (بڵاونه‌كراوه‌)

چواره‌م:- ده‌زگا حكومییه‌كان:-

- ده‌سته‌ی ئاماری هه‌رێمی كوردستانی عێراق،(2021)، نه‌خشه‌ی یه‌كه‌ كارگێڕییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان، چاپكراوه‌و له‌سایتی فه‌رمی ده‌سته‌ بڵاوكراته‌وه‌.

- وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوە ئاوییەکان (2022)، بەڕێوەبەرایەتی گشتی کشتوکاڵی پارێزگای هه‌ولێر، ئاماری وێستگه‌ كشتوكاڵییه‌كانی پارێزگای هه‌ولێر، له‌نێوان ساڵانی (2003-2022)

- به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی گشتی كه‌شناسی و بوومه‌له‌رزه‌زانی هه‌رێمی كوردستان (2022)، ئاماری وێستگه‌كانی كه‌شناسی له‌پارێزگای هه‌ولێر، داتای ساڵانی (2000-2022).

منشور

2024-06-30

كيفية الاقتباس

هه‌ناره‌یی ڕ. م. ع. ., & نه‌قشبه‌ندی ئ. م. ك. . (2024). گرفتی گۆڕانی پۆشه‌ری رووه‌كی له‌ ئاوزێڵی ڕووباری ڕواندز و رێگاكانی چاره‌سه‌ركردنی: مشكلة تغییر الغطاء النباتي في حوض نهر رواندز وطرق معالجتها. مجلة جامعة حلبجة:: گۆڤاری زانکۆی هەڵەبجە, 9(2), 349-363. https://doi.org/10.32410/huj-10551

المؤلفات المشابهة

1-10 من 57

يمكنك أيضاً إبدأ بحثاً متقدماً عن المشابهات لهذا المؤلَّف.