کشتوکاڵ و ئاژەڵداری و پیشە دەستییەکان لەمەهاباد(1880 - 1946)

یەکەم: بەزمانی کوردی:

- برۆنه‌یسن، مارتین ڤان ، 2010، ئاغاو شێخ و ده‌وڵه‌ت، وه‌رگێڕانی: کوردۆ عه‌لی، به‌رگی دووه‌م، ده‌زگای چاپ و په‌خشی حه‌مدی، سلێمانی.

- بوركاى، کەمال، كوردوكوردستان، 2008: وه‌رگێرانى عه‌لى فه‌تحى، چاپخانه‌ى مناره‌، هه‌ولێر، 2008.

- تۆمابوا، 1980: ژيانى كورده‌وارى، وه‌رگێڕانى حمه‌ سعيد حمه‌ كريم ، چاپخانه‌ى زانكۆى سلێمانى.

- جه‌ليل، جه‌ليلى، 1987: كورده‌كانى ئيمپڕاتۆريه‌تى عوسمانى، وه‌رگێڕانى كاوس قه‌فتان، مطبعة الحرية، بغداد.

- جەوادی قازی، میرزا محەمەد، 2009: نامیلکەی دەستنیشانکردنی خێڵاتی دانیشتووی دەوروبەری سابڵاغی موکری، بنکەی ژین، سلێمانی.

- جه‌لائی پور، حه‌مید ره‌زا، 1384: قازی محه‌مه‌د(کوردستان له‌ ساڵه‌کانی 1941 - 1946)، وه‌رگێڕانی: ئه‌حمه‌د ئیبراهیم وه‌رتی، چاپی دووه‌م، ناوه‌ندی بڵاوکردنه‌وه‌ی ته‌وه‌کولی، تاران.

_ حه‌كيم ئه‌حمه‌د، خۆشناو، 2014: كوردوكوردستان له‌ديدى گه‌ڕيده‌و وڵاتناسانى موسڵمان، وه‌رگێڕانى شوكر سليمان، چاپخانه‌ى موكرى، هه‌ولێر.

- حیسامی، که‌ریم، 1986: کۆماری دیموکراتی کوردستان یان خودموختاری، بنکه‌ی چاپه‌مه‌نی ئازاد، سوید.

- حوزنی موکریانی، حسێن ، 2007: سه‌رجه‌می به‌رهه‌می حوسێن حوزنی، به‌رگی دووه‌م، ده‌زگای چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌ی ئاراس، هه‌ولێر.

_عەزیز سەعید، هیوا: ٢٠٠٣: ناسیۆنالیزمی کوردی (١٨٨٠ _ ١٩٣٩)، لەبڵاوکراوەکانی مەکتەبی بیروهۆشیاری ی.ن.ک، سلێمانی

- دمۆرگان، ژاگ، 2012: کوردستان له‌ لیکۆڵینه‌وه‌کانی دمۆرگاندا، وه‌رگێڕانی: د.سه‌عیدی خضری و ئاسۆ عبدالرحمن، خانه‌ی چاپ و په‌خشی ڕێنما، سلێمانی.

- رۆزڤێڵت، ئارچی، 1995: ڕۆژە‌کانی ئێران، وه‌رگێڕانی: که‌ریمی حیسامی، ستۆکۆڵم.

_ ژیان، عەزیز، باری کۆمەڵایەتی شاری مەهاباد لەسەرەتای سەدەی ٢٠ی زاینی، لە هاشم سەلیمی، ٢٠٢٢: پەنجەمۆر (دەلاقەیەک بەرەو مێژووی زارەکی مهابادی سەدەی بیستەمی زاینی)، چاپخانەی خانی، دهۆک.

- سەید ئەحمەد، ئاوات، ٢٠١٨، هۆزی مەنگوڕ (توێژینەوەیەکی مێژووییە لەبارودۆخی ئابوری، کۆمەڵایەتی و سیاسی)، چاپەمەنی سەبا، مەهاباد

- سەلیمی، هاشم، ٢٠٢٢: پەنجەمۆر (دەلاقەیەک بەرەو مێژووی زارەکی مەهابادی سەدەی بیستەمی زاینی، چاپخانەی خانی، دهۆک.

- شەمیمی هەمەدانی، عەلی ئەصخەری شەمیمی، ١٩٨٠: جوغرافیای کوردستانی ئێران، وەرگێڕانی: عبدالرحمن محمد امین زەبیحی، چاپخانەی کۆڕی زانیاری عێراق، بەغدا.

_ عەلەوی، ڕەحمان، ٢٠٢٢: لەمەهابادەوە تا بایکانۆر (بیرەوەری کوردێک لەزیندانەکانی ستالین)، چاپخانەی دانیشفەڕ، هەولێر.

- فەتاحی قازی، خەلیلی، 2009: کورتە مێژووی بنەماڵەی قازی لەویلایەتی موکری ، و: حەسەنی قازی ، چ١ ، دەزگای چاپ وبڵاوکراوەی ئاراس، هەولێر.

- قاسملو، عه‌بدولره‌حمان، 2014: کوردستان و کورد، وه‌رگێڕانی: عبدالله‌ حسن زاده‌، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر.

- مینۆرسکی، فلادیمیر: 2007، بنچینه‌کانی کوردو چه‌ند وتارێکی کوردناسی، وه‌رگێڕانی: نه‌جاتی عه‌بدوڵلا، مه‌کته‌بی بیرو هۆشیاری (ی.ن.ک)، سلێمانی.

- وەلیانی، عەزیز، ١٤٠٠: کارەساتێکی مێژوویی (کوشتاری خەڵکی کورد بەدەست سوپای ڕووسی تێرازی)، چاپی سێیەم، چاپەمەنی بیر، مەهاباد.

دووەم: بەزمانی فارسی:

- آسو، دکتر، 1374: خاطرات زندگی پرماجرای دکتر آسو(چهره‌ مهاباد)، مقدمه‌و توضیح: محمود پدرام (زوزان)، نشر هور، تهران.

- آوری، پیتر و هامبلی، گاوین و ملویل چارلز، تاریخ ایران کمبریج (دورە پهلوی)، ج٧، قسمت سوم، ت: تیمور قادری، چ٢، چاپخانە مهتاب، تهران، ١٣٩٣.

_ اوبن، اوژن، 1362: ایران امروز (1906 _ 1907)، ترجمه‌: علی اصغر سعیدی، نشر کتاب فروشی زوار، تهران.

_ باباطاهری، 1351: مهاباد دیرو امروز، شهرداری مهاباد، بدون چاپخانە. مهاباد.

_ بدیعی، ربیع، 1373: جغرافیای مفصل ایران، چاپ پنجم، چاپخانه‌ اقبال، تهران.

_ بیهرام بیگی، میرزا عبدالکریم، 1384: خاطرات میرزا عبدالکریم بیهرام بیگی، به‌همت محمد و طاهیر بیهرام بیگی، چاپ دانش، تهران

_ ثنائی، کامران، ١٤٠١: تاریخ ویلایت مکری (مکریان)، جلد اول، چاپ سها، تهران

_صمدی، سید محمد، ١٣٧٧: طوایف و عشایر کرد، انتشارات رهرو، مهاباد.

- صمدی، سید محمد، 1381: ضمیمه‌ نیگاهی به‌ تاریخ مهاباد، انتشارات رهرو، مهاباد.

- صمدی، سید محمد، 1396: مهاباد شهر قله‌های سرسبز، بدون چاپ خانه‌، مهاباد.

- عیسوی، چارلز، 1362: تاریخ اقتصادی ایران(عصر قاجار)، ترجمه‌: یعقوب آژند، چاپ گستره‌، تهران.

- کلباسی، ایران، ١٣٦٢: گویش کردی مهاباد، موئسسە مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ رامین، تهران

_ کریمیان، د. حسن ؛ سلیمی، اسماعیل، 1398: مهاباد، شکل یایی، توسعه‌ فضاهای شهری و بناهات تاریخی، سازمان جهاد دانشاه تهران، تهران

- مجدی، محمد، ١٣٣٥: سالنامە فرهنگ مهاباد، جلد اول، چاپخانە شفق.

- مجدی، محمد، ١٣٣٥: سالنامە فرهنگ مهاباد، جلد دوم، چاپخانە شفق.

سێیەم: بەزمانی عەرەبی

_ سایکس، مارک، 2007: القبائل الکردیة في امپراطوریة العثمانیة، ترجمة: خلیل علی مراد، دار الزمان.

چوارەم: بەزمانی ئینگلیزی:

_ Bishop, Isabella, journes in Persian and Kurdistan, vol II, Londan, 1891.

_ Preiffer, I, 1850: A womans journey Round the World(from Vienna to Brazil, chilli, China, Hin dostan, Persia, and asia minor), London

_ Habbard, G.E, 1917: From the Golf To Ararat, E.p. Dutton komany, newyork.

_ Rawlinson. H.C. 1840:''Notes on Journey from Tabritz, through Persian Kurdistan, to the Runis of Takhti Soleiman, and from Tenece by Zenjan and Tarom, to Gilan, in October and November 1830 with a Memoir on the Site Of the Atropatwnian Ecbatana'' Jornal of the Royal Geographical Society Of London, Vol. 10, Pp1 _ 64

مقالە:

_ صلاح سلیمی و ابراهیم پور، صلاح الدین، ١٣٩٦: کوخ کورتک، بنایی ناشناختە در مهاباد _ سردشت ، شمال غرب ایران، فصلنامە علمی فنی هنری، شمارە٧٨، پایز ١٣٩٦، تهران.

گۆڤار:

یەکەم: بەکوردی

- ئیڤانۆڤنه‌، ئۆڵکه‌، 1998: ڕۆڵی هۆزه‌کان له‌ژیانی سیاسی کوردستانی ئێراندا له‌ساڵانی چله‌کان دا، وه‌رگێڕانی،: غازی ئیبراهیم یاقوت، گۆڤاری کاروان، ژماره‌ 118، هه‌ولێر.

_ شمێرانی، عوسمان حه‌مه‌ سه‌عید، 2002: پیشه‌ی فه‌ڕش دروستکردن له‌ کوردستان، گۆڤاری که‌له‌پوری کورد، ژماره‌ (15)، چاپخانه‌ی دلێر، سلێمانی.

- ڤاسیەلیەڤا، ئی، 2014: خێڵەکانی (بارزان، بڵباس، بەگزادە) ومێژووی دروستبونیان، و: ڕەشاد میران، گۆڤاری (ڕامان)، ژ(٢١٢)، هەولێر.

دووەم: بەزمانی فارسی

_ ڕامیدی نیا، میهرداد، ١٣٩٨: سفر زنی تنها بە کردستان (سفرنامە ایدا فایفر)، فصلنامەی کشکول، سال چهارم، شمارە ١١، مهاباد.

ڕۆژنامە:

- ڕۆژنامەی کوردستان، ژمارە ١٠، ١٥ی ڕێبەندانی ،١٣٢٤.

- ڕۆژنامەی کوردستان، ژمارە٥٢، ١١ی جۆزەردان ١٣٢٥.

ماڵپەڕی ئەلیکترۆنی:

- جان لیگرێ، ١٩٦٨: ئیل. ئو. فاسوم مسیۆنەری کوردان، وەرگێڕانی: حەسەنی قازی، ٢٠٠٩،

www. Rwangae.com.

_ ئەمیری حەسەن پور، گفتوگۆی ئەمیری حەسەن پور لەگەڵ ئاگوستا گودهارت، ١٩٧٧: وەرگێڕانی: حەسەنی قازی، ماڵپەڕی ڕوانگە،٢٠٠٩. www. Rwangae.com.