ڕوسیا و پێشهاتە سیاسییەکان لە ئێراندا(١٩٠٠-١٩٠٨)

روسيا والتطورات السياسية في إيران(١٩٠٠-١٩٠٨)

المؤلفون

  • دڵسۆز عمر ابوبکر بەشی مێژوو، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی سلێمانی، سلێمانی، هەرێمی کوردستان، عێراق
  • ئارام عەلی مستەفا بەشی مێژوو، کۆلێژی زانستە مرۆڤایەتییەکان، زانکۆی سلێمانی، سلێمانی، هەرێمی کوردستان، عێراق

DOI:

https://doi.org/10.32410/huj-10504

الكلمات المفتاحية:

ڕوسیا، ئێران، پەیوەندییەکان، شۆڕشی مەشروتە، هەڵوێستی ڕوسیا، روسیا، ایران، العلاقات، ثورة مشروطة، موقف روسیا

الملخص

 موقع ٳيران الجيوسياسي كدولة مجاورة مهمة، كان دائما محل اهتمام الروسیین. لقد رٲوا هذه المنطقة كممر استراتيجي مهم لتحقيق حلمهم الطويل الامد، وهو الوصول ٳلی المياه الدافئة. لذالك كثفوا جهودهم لفرض هيمنتهم في ٳيران. کانوا يبحثون باستمرار عن فرصة لتحقيق هذا الهدف المهم. عندما أغتیل ناصر الدين شاه في اواخر القرن التاسع عشر، وفرت فرصة جيدة لروس لتوسيع هيمنتهم في ٳيران، خاصة في ٲوائل القرن العشرين. زادت هيمنة الروس في ٳيران بشكل كامل و بسبب السيطرة علی مظفر الدين شاه وحاشیتە. و حصلوا علی العديد من الامتيازات السياسية و الاقتصادية في ٳيران.و فرضوا سلطتهم و هيمنتهم بالكامل علی جميع النقاط الحساسة في السلطة و اقتصاد ٳيران. ولذا لم يسمحوا بأي تغيرات سياسية و اقتصادية من شأنها ٲن تٶثر علی مصالحهم في ٳيران، و بسبب احتجاجات المواطنين الأيرانيین علی الاوضاع السياسية و الاقتصادية في بلادهم، مما أدی إلی قیام ثورة مشروطة. لذا تعرضت الحكم الايراني آنذاك للخطر بسبب اعتمادهم كليا علی السلطات الروسية. بذل الروس قصاری جهدهم لمعارضة الحركة السياسية و الاجتماعية الايرانية و قمعها بشدة و دمروا هذه الفرصة التاريخية لتغيرالاوضاع في ايران التي حدث بسبب ثورة مشروطة.

 

پوختە

هەڵکەوتە و پێگەی جیۆسیاسی ئێران، وەک وڵاتێکی دراوسێ و گرنگ، هەمیشە جێگەی بایەخ و گرنگیپێدانی ڕوسەکان بووە، ئەوان ئەم ناوچەیان وەک ڕێڕەوێکی ستراتیژیی گرنگ بۆ گەیشتن بە ئاواتە لەمێژینەکەیان دەبینی، کە گەیشتن بە ئاوە گەرمەکان بوو. بۆیە ڕۆژ بەرۆژ پتر هەوڵەکانیان بۆ چەسپاندنی هەژموونی خۆیان لە ئێران چڕتر دەکردەوە، بەردەوام چاویان لەسەر هەڵکەوتنی هەلێک بۆ بەدیهێنانی ئەو ئامانجە گرنگەیان بوو. کوژرانی ناسرەدین شا(١٨٤٨-١٨٩٦) لە کۆتاییەکانی سەدەی نۆزدەدا، هەلێکی باشی بۆ ڕوسەکان ڕەخساند بۆ فراوانتر کردنی هەژموون و دەسەڵاتیان لە ئێران، بە تایبەتی لە سەرەتاکانی سەدەی بیست، بە تەواوی هەژموونی ڕوسەکان لە ئێران زیادی کرد و بەهۆی نزیکیی و کۆنترۆڵکردنی موزەفەرەدین شا(١٨٩٦-١٩٠٧) و دەستوپەیوەندەکەی، چەندین جیاوگی سیاسی و ئابووری گرنگیان لە ئێران بەدەستهێنا و بەتەواوی دەسەڵات و هەژموونی خۆیان بەسەر هەموو جومگە هەستیارەکانی دەسەڵات و ئابووری ئێران سەپاند، لەو ڕوانگەیەوە ڕێگەیان بە هیچ جۆرە گۆڕانکاری و جوڵەیەکی سیاسی و ئابووری کە کاریگەری لەسەر بەرژەوەندیەکانیان لە ئێران دروست بکات نەدەدا، کاتێکیش بەهۆی ناڕەزایەتی هاووڵاتیانی ئێران لە بارودۆخی سیاسی و ئابووری وڵاتەکەیان، شۆڕشی مەشروتە دروست بوو، پایەکانی ئەو جۆرە حوکم رانیەی ئێرانی خستە مەترسیەوە، کە وابەستەی تەواوی دەسەڵاتدارانی ڕوسیا بوو. ڕوسەکان بە هەموو توانای خۆیانەوە ڕاستەوخۆ لە دژی ئەو جووڵانەوە سیاسی و کۆمەڵاتیەی ئێران وەستانەوە و زۆر بەتوندی سەرکوتیان کرد، ئەو هەلە مێژووییەی بۆ گۆڕانکاری لە ئێران لەناوبرد، کە بە هۆی شۆڕشی مەشروتەوە هاتبووە ئاراوە.

المراجع

١- سەرچاوە فارسیەکان

١- آدمیت، فریدون. (١٩٨٥). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران. جلد نخستین. چاپ دوم. کانون کتاب ایران. سوئد.

٢- اولسون، ویلیام جی. (١٣٩٨). روابط ایران و انگلیس در جنگ جهانی اول. ترجمە: حسن زنگنە. انتشارات شیرازە. تهران.

٣- انصاری، بهمن. (١٣٩٤). انقلاب مشروطە از آغاز تا انجام. انتشارات منشور سمیر. تهران.

٤- اصغری، سید محمد. (١٣٩٣). آخوند خراسانی در جنبش مشروطیت. چاپ دوم. انتشارات اطلاعات. تهران.

٥- امانت، عباس. (١٤٠٠). تاریخ ایران مدرن. ترجمە: حافظ. نشر فراگرد. بی. جا.

٦- امینی، علیرضا. (١٣٨٢). تاریخ روابط خارجی ایران از قاجاریە تا سقوط رضا شاه. بی.چا. تهران.

٧- بیات، کاوە و دیگران. (١٣٩٣). تاریخ جامع ایران. جلد ١٢. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی. تهران.

٨- بازل، آر. ام. (١٣٩٦). یادداشتهای سیاسی ایران ١٣٤٤-١٢٦٠. ترجمە: محمد صفر و حسن رضایی. جلد دوم. بخش دوم. انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی. تهران.

٩- براون، ادوارد. (١٣٧٦). انقلاب مشروطیت در ایران. ترجمە: مهری قزوینی. انتشارات کویر. تهران.

١٠- پیرنیا، حسن و دیگران. (١٣٩٣). تاریخ ایران. چاپ سوم. انتشارات داریوش. مشهد.

١١- تقی زادە، سید حسن. (١٣٣٨). تاریخ اوائل انقلاب مشروطیت ایران. انتشارات باشگاه مهرگان. تهران.

١٢- تفریشی، مرتضی سیفی فمی. (١٣٦٢). نظم و نضمیە در دورە قاجاریە. انتشارات یساولی. تهران.

١٣- جزئی، بیژن. (١٣٨٨). انقلاب مشروطیت ایران، نیروها و هدفها. انتشارات سازمان اتحاد فدائیان خلق ایران. پاریس.

١٤- حسینی، سید احمد تفریشی. (١٣٥١). روزنامە اخبار مشروطیت و انقلاب ایران یاداشتهای سید احمد تفریشی حسینی. بە کوشش ایراج افشار. انتشارات امیر کبیر. تهران.

١٥- رمضانی، روح اللە. (١٤٠٠). تاریخ سیاست خارجی ایران از صفویە تا پایان پهلوی اول/٨٧٩ تا ١٣٢٠ شمسی. ترجمە: روح اللە اسلامی و زینب پزیشکیان. چاپ دوم. نشرنی. تهران.

١٦- رزمجو، جهانبخش. (١٣٤١). تاریخ عمومی و سیاسی ایران. جلد اول و دوم. انتشارات دانشکدە افسری. تهران.

١٧- زیباکلام، صادق. (١٣٧٧). سنت و مدرنیتە ریشەیابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی در ایران عصر قاجار. انتشارات روزنە. تهران.

١٨- زینویف، ایوان الکسیویچ. (١٣٦٢). انقلاب مشروطیت ایران نظرات یک دیپلمات روس حوادث ایران در سالهای ١٩٠٥ تا ١٩١١. ترجمە: ابوالقاسم اعتصامی. اقبال. بی جا.

١٩- سمنانی، پناهی. (١٣٧٩). مظفرالدین شاه قاجار خودکامە کوچک. نشر ندا. تهران.

٢٠- شوستر، مورگان. (١٣٩٨). اختناق ایران، ترجمە: حسن افشار. چاپ پنجم. نشر ماهی. تهران.

٢١- قائم مقامی، جهانگیر. (١٢٢٦). تاریخ تحولات سیاسی نظامی ایران از آغاز قرن یازدهم هجری تا سال ١٣٠١ هجری شمسی. کتابخانە علی اکبر علمی و شرکاء. تهران.

٢٢- کاسب، عزیزاللە. (١٣٦٨). منحنی قدرت در تاریخ ایران. تابش. بی. جا.

٢٣-کاساکوفسکی، کلنل. (٢٥٣٥). خاطرات کلنل کاساکوفسکی. ترجمە: عباسقلی جلی. چاپ دوم. سیمرغ. تهران.

٢٤- گرانتوسکی، ا.آ. و م.آ. داندامایو و دیگران. (بی. تا). تاریخ ایران از زمان باستان تا امروز، ترجمە: کیخسرو کشاورزی. بی جا.

٢٥- مامونتف، ن. پ. (١٢٦٣). بمباران مجلس شورای ملی در سال ١٣٢٦ هجری قمری(حکومت تزار و محمد علی شا). ترجمە: شرف الدین قهرمانی. انتشارات اشکان. ب. جا.

٢٦- مدنی، سيد جلال الدين. (١٣٨٦). تاريخ سياسی معاصر ايران. جلد١، چاپ١٤. انتشارات اسلامى. قم.

٢٧- مهدوی، عبدالرضا هوشنگ. (١٣٩٢). تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دوران صفویە تا پایان جنگ دوم جهانی. چاپ نوزدهم. انتشارات امیر کبیر. تهران.

٢٨- مخبر السلطنە، مهدی قلی هیدایت. (١٣٦٣). گزارش ایران بخش گزارش دورە قاجار و مشروطیت. چاپ دوم. نشر نقرە. تهران.

٢٩- نوربخش، مسعود. (١٣٨٠). تهران بە روایت تاریخ. جلد سوم. علیم. تهران.

٣٠- نجمی، ناصر. (١٣٧٧). محمد علی شاه و مشروطیت. انتشارت زریاب. تهران.

٣١- یزدانی، م. (٢٠٠٣). اوضاع اجتماعی ایران در عهد قاجار ازخلال آثار مبارکە بهائی. موسسە معارفە بهائی. کانادا.

٣٢- یزدی، محمود افشار. (١٣٥٨). سیاست اروپا در ایران چند اوراقی از تاریخ سیاسی و دیپلماسی. ترجمە: سید ضیاءالدین دهشیری. شرکت افت. بی. جا.

سەرچاوە کوردیەکان:

٣- شەمیم، عەلی ئەسغەر. (٢٠٢١). ئێرانی سەردەمی پادشایەتیی قاجاران. وەرگێڕانی: سەلاحەددین ئاشتی. بنکەی ژین. سلێمانی.

١- سەردەشتی، ياسين و بەرزانی مەلا تەها. (٢٠١٠). مێژووی هاوچەرخی ئێران. چاپی دووەم. چاپخانەی سايە. سلێمانی.

٢- فاتح، محمد. (٢٠١٨). ژیانی سیاسی لە ئێران سەدەی بیستەم. دەزگای چاپ و پەخشی ئارین. هەولێر.

٤- نەووار، عەبدولعەزیز سولەیمان. (٢٠٢٠). مێژووی گەلانی ئیسلامی لە چەرخی نوێدا. وەرگێڕانی: مستەفا سەعید علی. خانەی چاپ و بڵاوکردنەوەی چوارچرا. سلێمانی.

سەرچاوە عەرەبیەکان:

١- الجبار، احمد عبدالقادر. (١٩٥٥). من مشکلات الشرق الاوسط. ملتزم الطبع والنشر. القاهرە.

٢- الجاف، حسن کریم. (٢٠٠٨). موسوعة تاریخ ایران السیاسی من بدایة الدولة الصفویة الی نهایة الدولة القاجاریة. المجلد الثالث. الدار العربیة للموسوعات. بیروت.

٣- مجذوب، طلال. (د. ت). ایران من الثورة الدستوریة حتی الثورە الاسلامیة ١٩٠٦ _١٩٧٩. دار ابن الرشد للطباعة والنشر. د.م.

٤- قرم، جورج. (٢٠١٠). تاریخ الشرق الاوسط من الازمنة القدیمة الى الیوم. شرکة المطبوعات للتوزیع والنشر. بیروت.

گۆڤار و مانگنامەکان

بە زمانی فارسی:

١- مقام، احمد مظفر و جمشید مظفری. (١٣٨٧). "قرارداد ١٩٠٧ بە روایت مرکز اسناد کتابخانە مجلس شورای اسلامی". مجلە پیام بهارستان: دورە دوم. شمارە( ١و٢): ٣٥١- ٣٧٥.

٢- قیداری، عباس قدیمی و شهناز جنگجو قولنجی. (١٣٩٦). "قرارداد ١٩٠٧ ؛ همکاری روس و انگلیس و حوادث خونین تبریز در سال ١٣٣٠ق/ ١٩١١م". مجلە پژوهشهای تاریخ ایران و اسلام: شمارە( ٢١): ٢٠٧-٢٣٢.

٣- شیخی، فیروز راد و جواد. (١٣٩٣). "تحلیل جامعەشناختی ماهیت، علل وقوع و پیامدهای جنبش مشروطە در ایران". مجلە مطالعات علوم اجتماعی ایران: شمارە(٤٠): ٧٨-٩١.

٤- نصرآبادی، مجید و علی اکبر جعفری و مرتضی نورائی. (١٣٩٩). "سویەهای توسعەطلبی روسیە از خلیج حسین قلی در شمال تا سرخس در شمال شرق ایران بعد از قرارداد آخال(١٢٩٩ق)". گنجینە اسناد فصلنامە تحقیقات تاریخی و مطالعات آرشیوی: شمار (١١٧): ٤٩-٧٠.

٥- رضاعلم، محمد و محمد امیری. (١٣٨٦). "بازشناسی روابط خارجی ایران در دورە استبداد صغیر با تکیە بر دیدگاههای حبل المتین کلکتە". فصلنامە تاریخ روابط خارجی: شمارە (٣١): ٩٤-١١٣.

٦- میرزاوند، مسلم و سجاد حسن پور. (١٣٩٦). "رویارویی دو تفکر، تاثیر تربیت روسی محمد علی شا در برخورد با مشروطە خواهان". ماهنامە پژوهشهای تاریخی، اجتماعی و سیاسی: شمارە(٢): ١٩-٢٨.

٧- موسوی، سید رسول. (١٣٩٧). "روابط نظامی ایران وروسیە از قاجار تا پهلوی". فصلنامە تاریخ روابط خارجی: سال نوزدهم، شمارە(٧٤): ٥١-٥٩.

سەرچاوە بە زمانی ئینگلیزی:

-Tompkins, Rosemary C. (1975). Anglo- Russian Diplomatic Relations 1907-1914. North Texas State University. Denton. Texas.

-Andreeva, Elena. (2009) “Russia v. Russians at the court of Mohammad-ʿAli Shah,” http://www.iranicaonline.org.

-Andreeva, Elena. (2014). “Russia i. Russo-Iranian Relations up to the Bolshevik Revolution,” http://www.iranicaonline.org.

-Avery, Peter & etel. (2007). the Cambridge History of Iran from Nadir Shah to the Islamic RepublIic. Volume7. Third printing. Cambridge University Press. Cambridge.

-The Anglo-Russian Entent (http://wwi.lib.byu.edu/index.php/The_Anglo-Russian_Entente)

-Pye, Michael. (2015). “in the belly of the bear? Soviet-Iranian relations during the reign of Mohammad Reza Pahlavi”. University of St Andrews. Russian.

-Kazemzadeh, Firuz. (2013). Russia and Britain in Persia Imperial Ambitions in Qajar Iran. I.B.Tauris & Co Ltd. London. DOI: https://doi.org/10.5040/9780755607921

-Kazemzadah, f. (2012). “angle-russian-convention-of-1907”.

http://www.iranicaonline.org.

-Abrahamian, Ervand. (2008). A History of Modern Iran. Cambridge University Press. New York. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511984402

سەرچاوە بە زمانی ڕوسی:

-Кулагина, Л. М. (2010). РОССИЯ И ИРАН(XIX - начало XX века). Москва ИД «Ключ-С.

- Базиленко, И.В. (2011). ПРАВОСЛАВНАЯ РОССИЯ И ШИИТСКИЙ ИРАН: ПО СТРАНИЦАМ ИСТОРИИ ОТНОШЕНИЙ(XVI – НАЧ. XX ВВ.), История России, Христианское чтение.

- ЕВДОКИМОВА, А.А. (2009). История стран Востока в новое время. Изд-во БГПУ. Уфа.

- Мамедоглы, Алиев Салех. (2004). ИСТОРИЯ ИРАНА XX ВЕК. Издательство «Крафт+». Москва.

-ХАСАН,МАХДИЯНМОХАММАД.(2013). ИСТОРИЯ МЕЖГОСУДАРСТВЕННЫХ ОТНОШЕНИЙ ИРАНА И РОССИИ (XIX - НАЧАЛО XXI ВЕКА). ФГБУН Институт востоковедения . Москва.

-Корниловский, А.С. (2016). “ИРАНСКИЙ КУРДИСТАН В РУССКО-ГЕРМАНСКИХ ОТНОШЕНИЯХ НАКАНУНЕ ПЕРВОЙ МИРОВОЙ ВОЙНЫ”, Вестник Томского государственного университета. № (411): 69-82. DOI: https://doi.org/10.17223/15617793/411/10

-Авдеев, В. Е. ПЕТЕРБУРГСКАЯ КОНВЕНЦИЯ 1907. Большая российская энциклопедия.

منشور

2023-12-30

كيفية الاقتباس

ابوبکر د. ع., & مستەفا ئ. ع. (2023). ڕوسیا و پێشهاتە سیاسییەکان لە ئێراندا(١٩٠٠-١٩٠٨): روسيا والتطورات السياسية في إيران(١٩٠٠-١٩٠٨). مجلة جامعة حلبجة:: گۆڤاری زانکۆی هەڵەبجە, 8(4), 232-249. https://doi.org/10.32410/huj-10504

المؤلفات المشابهة

1-10 من 64

يمكنك أيضاً إبدأ بحثاً متقدماً عن المشابهات لهذا المؤلَّف.