كاریگه‌رى جیۆلۆجیاو به‌رزونزمى له‌سه‌ر دابه‌شبوونى جوگرافى كانیاوه‌كانى ناحیه‌ى سیروان-پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌

تأثير الجيولوجيا والطضاريس على التوزيع الجغرافي للينابيع في ناحية سيروان – محافظة حلبجة

المؤلفون

  • ڕێباز حمه‌غریب ئه‌حمه‌د به‌شى جوگرافیا، كۆلێجى زانسته‌ مرۆڤایه‌تییه‌كان،، زانكۆى هه‌ڵه‌بجه‌، هه‌رێمى كوردستان، عێراق

DOI:

https://doi.org/10.32410/huj-10475

الكلمات المفتاحية:

الينابيع، الجيولوجيا، التضاريس، طبقات الجيولوجى، توزيعات الجغرافي، پێکهاتەی جیۆلۆجی، کانی، جیۆلۆجیا، بەرزونزمی، دابەشبوونی جوگرافی

الملخص

تقع منطقة الدراسة شمالى محافظة حلبجة، وتشكل 12.9% من مساحتها الكلية، تناولت هذه الدراسة التحليل الجغرافي للتركيب الجيولوجى وتضاريس منطقة، حيث يتراوح ارتفاعها من (439-2024)متر فوق مستوى سطح البحر، وتعود تكويناتها الجيولوجية الى العصور الجوراسى والترياسي والطباشيرى من حقبة الثانية، مع بعض التركيبات الجيولوجية العائدة الى الحقبتين الثالثة والرابعة. هدف الدراسة هو تسليط الضوء على تاثير كل واحدة من تلك التكوينات الجيولوجية على التوزيع الجغرافي للينابيع في المنطقة والتي تلعب دورا كبيرا في وجود وكثافة توزيع الينابيع. حيث وجد ان 63% من الينابيع يعود ظهورها الى تركيبات بالامبو و كوميتان والرواسب الجديدة. كما ان 90% من الينابيع وجدت على ارتفاع يترواح من 500-1500 متر فوق مستوى البحر . والتحقيق أهداف الدراسة أعتمد الباحث بالدرجة الاولى على البحث الميدانى للتعرف على المواقع الجغرافية للينابيع البالغ عددها 217 ينبوعا، وباستخدام برنامج GIS على شكل خرائط وجداول منفصلة تم توضيح تأثير كل من العامل الجيولوجى والتضاريس بشكل مفصل ، واختتم البحث بمجموعة من الاستنتاجات والتوصيات، ومن ثم تم عرض قائمة المصادر المعتمدة.

 

 

پوختە

ناوچه‌ى لێكۆڵینه‌وه‌ ده‌كه‌وێته‌ پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌وه‌و به‌شێكى گرنگى خاكى پارێزگاكه‌ داگیرده‌كات به‌ ڕێژه‌ى له‌ (42.9%) خاكى پارێزگاكه‌، له‌م توێژینه‌وه‌ هه‌وڵدراوه‌ شیكردنه‌وه‌ى جوگرافى بۆ جیۆلۆجیاو به‌رزى و نزمى ناوچه‌كه‌ بكرێت، كه‌ به‌رزو نزمى ناوچه‌كه‌ش له‌ نێوان (439-2024) مه‌تره‌ له‌ ئاستى ڕووى ده‌ریاوه‌، هه‌روه‌ها پێكهاته‌ جیۆلۆجییه‌كانیشى ته‌مه‌نیان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ چاخه‌كانى (جۆراسى و تریاسى و كریتاسى) له‌ماوه‌ى دووه‌م له‌گه‌ڵ هه‌ندێ پێكهاته‌ى ماوه‌ى سێیه‌م و چواره‌م، پاشان كاریگه‌رى هه‌ریه‌كه‌یان له‌سه‌ر دابه‌شبوونى جوگرافى كانیاوه‌كان خراوه‌ته‌ڕوو، كه‌ ڕۆڵ وكاریگه‌رى به‌رچاویان هه‌بووه‌ له‌ ده‌ركه‌وتنى كانیاوه‌كان و چڕى دابه‌شبوونیان، به‌شێوه‌یه‌ك له‌ (63%)ى كانیاوه‌كان له‌ پێكهاته‌ى (باڵامبۆ و كۆمیتان، نیشتووه‌ نوێیه‌كان) به‌ده‌ركه‌وتوون، له‌گه‌ڵ ئاستى به‌رزى نێوان (500-1500)مه‌تر، كه‌ (90%)ى كانیاوه‌كان له‌و پشتێنه‌یه‌ به‌ده‌ركه‌وتوون.
بۆ ئه‌نجامدانى ئه‌م توێژینه‌وه‌یه‌ توێژه‌‌ر به‌ پله‌ى یه‌كه‌م پشتى به‌ لێكۆڵینه‌وه‌ى مه‌یدانى به‌ستووه‌ بۆ ده‌ستنیشانكردنى شوێنى كانیاوه‌كان، كه‌ زیاد له‌(217) كانى بوون پاشان له‌ ڕێگه‌ى پرۆگرامى (GIS) شیكردنه‌وه‌ بۆ كاریگه‌رى جیۆلۆجیاو تۆپۆگرافیا كراوه‌ و به‌شێوه‌ى خشته‌و نه‌خشه‌، كاریگه‌رى هه‌ریه‌ك له‌ تۆپۆگرافیا و جیۆلۆجیا به‌ جیا خراوه‌ته‌ ڕوو.

المراجع

سه‌رچاوه‌ كوردییه‌كان:

- احمد، ریباز حمه‌غریب ، دابه‌شبوونى جوگرافى ده‌رامه‌ته‌ ئاوییه‌كان وچۆنیه‌تى به‌كارهێنانى له‌ناوچه‌ى هه‌وراماندا، نامه‌ى ماسته‌ر(بڵاوكراوه‌)2017.

- - محمد امین، هاوڕێ یاسین گۆرانكارى ئاوهه‌واو كاریگه‌رى له‌سه‌ر ژینگه‌ى سلێمانى و ده‌وروبه‌رى (لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كى پراكتیكى له‌ جوگرافیایى ژینگه‌)چاپخانه‌ى غه‌زه‌لنوس، چاپى یه‌كه‌م، سلێمانى، 2017.

- - صابر، سایه‌ سلام، خه‌سڵه‌ته‌كانى لێژى چیایی هه‌یبه‌ سوڵتان و مۆرفۆمه‌ترى ئاوزێڵه‌كانى ، نامه‌ى ماسته‌ر(بڵاونه‌كراوه‌)، پێشكه‌شى كۆلێجى په‌روه‌رده‌ى زانكۆى كۆیه‌ كراوه‌، ساڵى 2006ز.

سه‌رچاوه‌‌ حكوميه كان: حكومه‌تى هه‌رێمى كوردستان، وه‌زاره‌تى ئامارو پلاندانان، به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تى ئامارو پلاندانانى سلێمانى، به‌شى داتاو زانیارى، ڕوپێوى و نه‌خشه‌.

سه‌رچاوه‌ عه‌ره‌بیه‌كان:

--وأخرون، سهل السنوى ، مبادى الجیولوجیا ولجیومورفولوجیا، بدون اسم مگبعه‌، بغداد (1986).

--درادكه‌ خلیفه‌ ، هیدرولوجیه‌ المیاه‌ الجوفیه‌، بدون مكان مگبعه‌، عمان، سنه‌ 1987،ص64،70.

سه‌رچاوه‌ ئینگلیزییه‌كان:

-Varoujan K Sissakian and Buthaina ,S.M.Jiburi,stratigraphy of the high folded zone, Iraqi Bull,Geo1,Min. special Issue,No,6,2014.

- Sissakani Varoujan K,Geological map of Iraq,scale 1:1000000,3rd edit,2000.

-Tibor Buday,The Regional Geology of Iraq, Stratigraphy Paleographym Baghdad, 1980,p105.

--Abdulla Karim Amin,aquifer delineation evaluation of Hydraulic parameters from surficial resistivity measurements in SHarezoor basin-North East IRAQ,Ph,College of Science , University of Baghdad,2008.

-Basim Alqyim, Azad Omer and Hemin Koyi, Tectonostratigraphic over view of the Zagros suture zone, Kurdistan Region,North east Iraq,Geo Arabia, 2012, v.17,no.4.

--Dara Faiq Hama Amin, Hydrogeological assessment of the cretaceous stratigraphic units exposed along the North-eastern Limp of Azmar anticlinorum,Sulaimany ,N.E.IRAQ, Iraqi Journal of Science ,VO1.50,No,1,2009.

-Kamal. H. Karim ,Hyma.S.Daoud Abdulla.R.H. Khuradawy, Record of Khurmala formation,(late paleocen-early eocen)in the Sulaimaniah Governorate,Kurdistan Region,North east Iraq,Iraqi Geological Journal, VoI,51,No,1,2018.

-Abdulla karim Amin,aquifer delineation evaluation of Hydraulic parameters from surficial resistivity measurements in Sharazhoor basin-Norh East Iraq,ph,College of Scince,University of Baghdad,2008.

-Twana O Abdulla, Salahaldin S Ali,Nadir A Ansari, Ground water assessment of Halabja Saidsadiq Basin, Kurdistan Region,NE of Iraq, Arabian Journal Geosciences,9,223,2016,p56-66.

سایته‌كان:

- https://www.globalsecurity.org/military/library/policy/army/fm/5-484/Ch2.htm .

-https://wgnhs.wisc.edu/water-environment/karst-sinkholes.

منشور

2023-06-30

كيفية الاقتباس

ئه‌حمه‌د ڕ. ح. . (2023). كاریگه‌رى جیۆلۆجیاو به‌رزونزمى له‌سه‌ر دابه‌شبوونى جوگرافى كانیاوه‌كانى ناحیه‌ى سیروان-پارێزگاى هه‌ڵه‌بجه‌: تأثير الجيولوجيا والطضاريس على التوزيع الجغرافي للينابيع في ناحية سيروان – محافظة حلبجة. مجلة جامعة حلبجة:: گۆڤاری زانکۆی هەڵەبجە, 8(2), 254-272. https://doi.org/10.32410/huj-10475

المؤلفات المشابهة

1-10 من 74

يمكنك أيضاً إبدأ بحثاً متقدماً عن المشابهات لهذا المؤلَّف.