هه‌ڵهێنجانی واتایی ئیدیه‌م

الاستنتاج المعاني للمصطلحات

المؤلفون

  • شێركۆ حمه‌ئه‌مین قادر بەشی زمانی کوردی، کۆلێژی پەروەردەی شارەزوور، زانکۆی هەڵەبجە، هەڵەبجە، هەرێمی کوردستان، عێراق
  • ئیحسان سابیر محه‌مه‌د ڕه‌‌شید بەشی زمانی کوردی، کۆلێژی پەروەردەی شارەزوور، زانکۆی هەڵەبجە، هەڵەبجە، هەرێمی کوردستان، عێراق

DOI:

https://doi.org/10.32410/huj-10429

الكلمات المفتاحية:

ئیدیه‌م، ده‌ربڕینه‌ چه‌سپاوه‌كان، هه‌ڵهێنجانی واتایی، واتای فه‌رهه‌نگی، واتای نافه‌رهه‌نگی، الكناية او المصطلحات، العبارات الثابتة، الاستنتاج المعاني، المعنى المعجمي، المعنى غير المعجمي

الملخص

الدلاله جزء من العلوم المرتبطه بالمعنى و تحليل الخصائص، والعلامات الدالة لها اهميتها ، فهذا البحث المعنون ((بالاستنتاج المعاني للمصطلحات))، هو استنتاج كما أخذ من التعبيرات الراسخة والمعاني الدالة ومحالة لتفسير المصطلحات كمجموعة من التعابير الثابته، ويحاول بيان المعاني المعجميه او غير المعجميه و يقوم بتقديم وجهات نظر اخرى، في هذا الاطار وبعد تقديم تعريف و خصائص المصطلحات باعطاء الامثله و التحليلات اللازمة المتعلقه بالتحليل المعاني الحرفية وغير الحرفية، وعلى هذه تنقسم المصطلحات الى قسمين معجمي و غير معجمي، ومن ناحيه الاخرى هناك علاقه مترابطة بين شكل و معنى المصطلح بحيث يمكن تعريف المصطلح بها، ولهذا المصطلحات لها شكل ثابت و معنى مختلف والشكل و المعنى مرتبطان باحكام، هذه العلاقه (بين الشكل و المعنى) ، بطريقه جيده في هذه الدراسة ومن خلال هذا المنظور يتم تقسيمها الى عدة انواع ويتم تقديم الامثله و التحليلات اللازمه.

 

 

پوختە

سیمانتیک، وەک بەشێک لە زانستەکانی پەیوەست بە واتا و لێکدانەوەی سیما و نیشانەواتاییەکانەوە، گرنگی و بایەخی خۆی هەیە، پەیوەست بە واتای دەربڕاوەچەسپاوەکان و ئیدیەمیش، وەک یەکێک لەو دەربڕاوانە ئەم توێژینەوەیەی لێ بەرهەمهاتووە، کە ناونیشانی (هەڵهێنجانی واتایی ئیدیەم)ی لەخۆگرتووە و هەوڵدەدات ئیدیەم، وەک دانەیەکی دەربڕینە چەسپاوەکان و هەڵگری واتای فەرهەنگی و نافەرهەنگی لێکبداتەوە و جۆری ئیدیەمەکە پەیوەست بەو دوو جۆرەی واتاوە دیاریبکات و شیکاری نوێ و تیروانینی تر بخاتەڕوو، هەر لەو چێوەیەدا و دوای خستنەڕووی پێناسە و تایبەتمه‌ندیی ئیدیەم و هێنانەوەی نموونەی پێویست و شیکاری نموونەکان پەیوەست بە هەڵهێنجانی واتایی و واتای پیتی و ناپیتی بەم پێیەش ئیدیەم بۆ دوو جۆری  فەرهەنگی و نافەرهەنگی دابەشدەبێت. لەلایەکی تریشەوە فۆڕم و واتای ئیدیەم گرێدراوی یەکترن، بە جۆرێک ئیدیەم بەوە ناسراوە ، کە فۆڕمێکی چەسپاو و واتایەکی لێڵی هەیە و فۆڕم و واتا دوانەیەکی  توندو پێکەوەبەستراون، ئەم پەیوەندیەش لەم توێژینەوەیەدا بەشێوازێکی نوێ خراوەتەڕوو، لەم ڕوانەگەیەشەوە بۆ چەند جۆرێک دابەشکراوە و نموونە و شیکردنەوەی پێویست خراوەتەڕوو.

المراجع

یه‌كه‌م:- به‌زمانی كوردی:

أ. كتێب:

- ئه‌حمه‌د، بێستون(2012)، كۆمه‌ڵه‌ وشه‌ و پێكه‌وه‌ هاتن له‌ زمانی كوردیدا، چاپخانه‌ی له‌ریا، سلێمانی.

- حسه‌ین، شیلان(2009)، ئیدیۆم چه‌شن و پێكهاتنی له‌ زمانی كوردیدا، چاپی یه‌كه‌م ، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، سلێمانی.

- حسه‌ین، شیلان(2021)، زانستی زمانی كاره‌كیی، چاپی یه‌كه‌م ، چاپخانه‌ی پیره‌مێرد، سلێمانی.

- دزه‌یی، عه‌بدولواحید(2014)، واتاسازی وشه‌ و ڕسته‌، چاپی سێیه‌م، ناوه‌ندی ئاوێر بۆ چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌، هه‌ولێر.

- سبحانی، جه‌لال(2012)، ئیدیۆم له‌ زمانی كوردیدا، به‌رگی"1، 2، 3" ، چاپخانه‌ی بینایی، سلێمانی.

- شێخانی، عه‌بدولوه‌هاب(2009)، فه‌رهه‌نگی ئیدیۆمی زمانی كوردی ، چاپخانه‌ی خانی، دهۆك.

- عه‌زیز، حوسێن(2005)، سه‌لیقه‌ی زمانه‌وانی و گرفته‌كانی زمانی كوردیی ، چاپخانه‌ی كارۆ، سلێمانی.

- گه‌ردی، عه‌زیز(1972)، ڕه‌وانبێژی له‌ ئه‌ده‌بیاتی كوردیدا، به‌غدا.

- محه‌مه‌د، بژوێن(2021)، نواندنی فه‌رهه‌نگیی له‌ زمانی كوردیدا، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی.

- مه‌حویی، محه‌مه‌د (2009)، زانستی هێما، واتا و واتا لێكدانه‌وه‌، به‌رگی یه‌كه‌م و دووهه‌م ، چاپخانه‌ی په‌یوه‌ند، سلێمانی.

- موسی، عبدالوهاب(2009)، چه‌ند بابه‌تێن لێكۆلینێن زمانی، ژ وه‌شانێن ئێكه‌تیا نڤیسه‌رێن كورد،چاپخانا هاوار، دهۆك.

ب.نامه‌ئه‌كادیمییه‌كان:

- ئیبراهیم، به‌شدار(2014)، واتاسازی به‌رهه‌مهێنان و لێكدانه‌وه‌ له‌ زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماسته‌ر، زانكۆی سلێمانی، سلێمانی.

- بابان، عبدالله‌(1990)، گۆڕانی واتای وشه‌ له‌ زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماسته‌ر، زانكۆی سه‌لاحه‌ددین، هه‌ولێر.

- حه‌سه‌ن، تابان(2014)، كێڵگه‌ واتاییه‌كان له‌ڕكێفه‌مه‌ودای كۆمه‌ڵه‌وه‌، نامه‌ی دكتۆرا، زانكۆی سلێمانی، سلێمانی.

- حسه‌ین، شیلان(2007)، ئیدیۆم و چه‌شن و پێكهاتنی له‌زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماجستێر، زانكۆی سلێمانی، سلێمانی.

- حسه‌ین، شیلان(2011)، په‌یوه‌ندی سینتاكس و سیمانتیك له‌ زمانی كوردیدا، نامه‌ی دكتۆرا، زانكۆی سلێمانی، سلێمانی.

- عه‌لی، فه‌تاح(1998)، ئیدیه‌م له‌ زمانی كوردیدا، نامه‌ی دكتۆرا، كۆلێژی ئاداب، زانكۆی سه‌لاحه‌دین، هه‌ولێر.

- محه‌مه‌د، شادان(2016)، په‌یوه‌ندیه‌ واتاییه‌كانی ناو مۆڕفێمه‌به‌نده‌كان له‌ زمانی كوردیدا، نامه‌ی ماجستێر، زانكۆی سلێمانی، سلێمانی.

پ.گۆڤار:

- جه‌واد، هۆشه‌نگ(2021)، پوخته‌یه‌كی تیۆری میتافۆڕه‌ چه‌مكییه‌كان و په‌یڕه‌وكردنی به‌سه‌ر هه‌نێ ئیدیۆمی كوردیدا، گۆڤاری ئه‌كادیمیای كوردی، ژماره‌(49)، لاپه‌ڕه‌(35- 68).

- حاجی مارف، ئه‌وره‌حمان (1980)، كارێكی گه‌وره‌ له‌باسی ئیدۆم له‌ زمانی كوردی و فه‌رهه‌نگ نووسی كوردیدا، گۆڤاری به‌یان، ژماره‌(62)، لاپه‌ڕه‌(3- 7).

- فتاح، محمد (1986)، دیسان ئیدیه‌م، پێداچونه‌وه‌یه‌ك له‌به‌ر ڕۆشنایی زمانه‌وانیدا، گۆڤاری كۆڕی زانیاری عێراق، به‌رگی پازده‌هه‌م، به‌غدا، چاپخانه‌ی كۆڕی زانیاری عێراق، لاپه‌ڕه‌(68- 138).

- فه‌خری، نه‌سرین (1976) ، هه‌ندێك زاراوه‌ و ئیدیۆمه‌ی كوردی، لێكۆڵینه‌وه‌ و لێكدانه‌وه‌یان له‌ڕووی زمانه‌وه‌، گۆڤاری كۆلێجی ئه‌ده‌بیات، ژماره‌(19)، به‌غدا، لاپه‌ڕه‌(71- 109).

- وه‌یس، غازی (1983) ، فۆڕم و ناوه‌ڕۆكی ئیدیۆم، گۆڤاری ئۆتۆنۆمی، ژماره‌(4)، ساڵی حه‌وته‌م، هه‌ولێر، لاپه‌ڕه‌(59- 64).

دووه‌م:- به‌زمانی عه‌ره‌بی:

- الشهري، عبدالهادي(2004)، استراجيتيات الخطاب مقارنة لغوية تداولية، الطبعة الاول، بيروت، دارالكتاب الجديد المتحدة.

- حنا، سامي و اخرون(1997)،معجم اللسانیات الحدیثة، الطبعة الاول، مكتبة لبنان ناشرون.

- داود،محمد(2014)، المعجم الموسوعي للتعبير الاصطلاحي في اللغة العربية، الطبعة الاول، دار الغریب للطباعة والنشر،القاهرة.

سێیه‌م:- به‌زمانی فارسی:

- خوشحالی،بهزاد(1393)، فرهنگ واژگان،اصطلاحات و كنايات ژوان،چاپ دوم، نشر پانید،تهران.

چواره‌م:- به‌زمانی ئینگلیزی:

- Abbas, A. M. (2012). A Semantic Study of Idioms in English and Kurdish. Journal of Kirkuk University Humanity Studies, 7(3).‎

- Baker, M. (1992). In other words: A coursebook on translation. Journal of Women s Health.

- Casas, R. M., & Campoy, J. H. (1995). A sociolinguistic approach to the study of idioms: Some anthropolinguistic sketches. Cuadernos de Filología inglesa, 4.

- Glucksberg, S., & McGlone, M. S. (2001). Understanding figurative language: From metaphor to idioms (No. 36). Oxford University Press on Demand.

- Mustafa, M. R., & Aziz, A. S. (2021). Passive voice in Kurdish language, The Structure and phenomena (Comparative Research). Halabja University Journal, 6(3), 18-30.

- Qadir, S. H. (2021). The Proverbs, A syntax-pragmatics perspective. Journal of University of Raparin, 8(3), 1-19.

Saeed, A. M., Ismael, A. N., Rasul, D. L., Majeed, R. S., & Rashid, T. A. (2022). Hate Speech Detection in Social Media for the Kurdish Language. In The International Conference on Innovations in Computing Research (pp. 253-260). Springer, Cham

منشور

2022-12-30

كيفية الاقتباس

قادر ش. ح. ., & محه‌مه‌د ڕه‌‌شید ئ. س. . (2022). هه‌ڵهێنجانی واتایی ئیدیه‌م: الاستنتاج المعاني للمصطلحات. مجلة جامعة حلبجة:: گۆڤاری زانکۆی هەڵەبجە, 7(4), 1-20. https://doi.org/10.32410/huj-10429

المؤلفات المشابهة

1-10 من 142

يمكنك أيضاً إبدأ بحثاً متقدماً عن المشابهات لهذا المؤلَّف.