ئێستاتیکای گێڕانەوە لە هەقایەتى کوردیدا
DOI:
https://doi.org/10.32410/huj-10358الكلمات المفتاحية:
هەقایەت، مۆتیڤ، ئێستاتیکا، گێڕانەوە، ئەفسانەالملخص
هذا البحث بعنوان ( جماليات السرد في الحكاية الكوردية)، يعمل على إظهار وتحليل الأعمدة و البنية الجمالية لأنواع الحكاية الكوردية. من الجدير بالذكر أن الحكاية الكوردية تُعد جزءاً مهماً من الأدب الشعبي/ الفولكلوري الكوردي، لاسيّما بعد كتابة وتسجيل هذا الأدب، suكما وقد بُحثت و نُقشت في العديد من جوانبها ، إلا أن هناك بعداً مهماً و جمالياً لم يتناول و يُبحث بعدُ، و نحن في هذا البحث نلقي الضوء و نبحث في هذا الجانب الجمالي / الأستاطيقي للحكاية الكوردية، واخذنا نماذج متعددة ومختلفة من هذه الحكايات المكتوبة و المجموعة في الأدب الكوردي.
البحث يتكون من مبحثين ، المبحث الأول خصصناه لتحديد مظاهر الجمالية السردية من حيث الوجهة والخط الجمالي السردي في الحكايات، و تحدثنا هنا عن ( المفردة/ الكلمة) والمعاني المتشابهة لها مثل: الأسطورة، القصة،والحكاية في البحوث الكوردية التي أشاروا إلي الإختلاف فيما بينهم، ثم ذكرنا و حددنا أنواع الحكاية و مثلنا لهم بنماذج من الحكاية في الأدب الكوردي مثل: ( الحكاية العجائبية، الحكاية الأجتماعية، الحكاية الدينية والعرفانية، الحكاية الهزلية و الحكاية الوعظية/ المثل).
أما في المبحث الثاني تناولنا ( الموتيفة) و حددنا الموتيفة كجمالية سردية، و (الموتيفة) في الأدب السردي تأتي بمعنى العناصر المكررة حيث تحتوي أشياء كثيرة ونحن هنا ذكرنا هذه العناصر منها: ( الشخصية، المادة، الموضوع/ الثيمة، الحدث، المكان، العبارات، والأرقام)
پوخته
ئەم باسە بە ناونیشانى «ئێستاتیکای گێڕانەوە لە هەقایەتى کوردیدا»، کارکردنە لەسەر جۆرەکانی هەقایەتى کوردی و، نیشاندان و شیکردنەوەی بنەما ئیستاتیکییەکانی. هەقایەتى کوردی وەک بەشێکی گرنگی فۆلکلۆری کوردی پاش نووسینەوە و تۆمارکردنی، لە چەندەها ڕووەوە باسکراوە، بەڵام ڕوویەکی گرنگی کە جوانیناسییە قسەى لێوەنەکراوە، ئێمە لەم باسەدا لە دیدی جوانیناسییەوە لە هەقایەتى کوردی دواوین و نمونەمان لە هەقایەتە جۆراوجۆرە کۆکراوەکانی ناو ئەدەبی کوردی وەرگرتووە. پلانی باسەکە لە دوو بەش پیکهاتووە، لە بەشی یەکەم دا بۆ دیاریکردنی ڕووی جوانیناسییانەى گێڕانەوە لە حیکایەتەکاندا، لە بارەى وشەکە و هاوماناکانییەوە دواوین کە وشەکانی: ئەفسانە، چیرۆک، هەقایەتیشی لە لێکۆڵینەوە کوردییەکاندا بۆ دادەنرێت و جیاوزییانمان خستۆتە ڕوو. پاشان جۆرەکانی هەقایەتمان جیاکردۆتەوە و نمونەمان لە ئەدەبی کوردیدا بۆ هێناوەتەوە کە پێکدێن لە: «هەقایەتى پەرییان، هەقایەتى کۆمەڵایەتى، هەقایەتى پەندئامێز، هەقایەتى ئایینى و عیرفانی، گاڵتەوگەپ». لە بەشی دووەم دا، مۆتێڤ-مان وەک جوانیناسی گێڕانەوە دیاریکردووە، مۆتیڤ لە ئەدەبیاتى گێڕانەوەدا بە مانای توخمی دووبارە بووەوە دێت، کە زۆر شت دەگرێتەوە و ئێمە لە مۆتیڤەکانی: «کەسێتى، کەرەستە، بابەت، ڕووداو، شوێن، دەستەواژە، ژمارە) وە دواوین و لە کۆتایشدا ئەنجاممان خستۆتەڕوو.
کلیلە وشە: هەقایەت، مۆتیڤ، ئێستاتیکا، گێڕانەوە، ئەفسانە
المراجع
زمانی کوردی
بێرتێنز، هانز(٢٠١٥) بنەماکانی تیۆری ئەدەبی، عەبدولخالق یەعقوبی، سلێمانى، دەزگای چاپ و پەخش سەردەم، چاپی یەکەم.
بەرزنجی، ئازاد (٢٠١٠)، چەند وێستگەیەکی ئەدەبی، سلیمانی، دەزگای سەردەم، چاپی دووەم.
تەقی، جەلال (٢٠٠٦) شەوانی گوێ ئاگردان(دووبەش)، سلێمانی، خانەى چاپ و بڵاوکردنەوەى چوارچرا، چاپی دووەم.
تەوحودی، کەلیموڵای (٢٠٢٠) درەختى چل ئستران، کەمال تاهیر نەژاد، ماڵی سوهرەوەردی، سلێمانی، زنجیرەکتێبی ٣٤، چاپی یەکەم.
جامباز، تاریق (١٩٨٩) چل کەزی، هەولێر ،چاپخانەى ڕۆشنبیری و لاوان، چاپی یەکەم.
جوتیار، خالید(٢٠٠٦) سەمای ئەجندان، هەولێر، کتێبفرۆشی سۆان، چاپی یەکەم.
حەسەن، محەمەد فەریق (٢٠١٠)مەملەکەتى ماسی(٣٧ حیکایەتى فۆلکلۆرییە)، هەولێر، کتێبی ئاراس، چاپی سێیەم.
حەسەن، مەولوود ئیبراهیم(٢٠٢٠) قەدەغەشکێنێ، سلێمانی، ماڵی سوهرەوەردی، زنجیرە ٣٧، چاپی یەکەم.
خۆشناو، سەرباز مەجید(٢٠١٩) ساردۆن، هەولێر، بڵاوکراوەی تەفسیر، چاپی یەکەم.
خۆشناو، هێمن عومەر (٢٠١٣) کانی خومان( هەقایەت و ئەفسانەی کوردی ناوچەى خۆشناوەتی)، سلێمانی، ئنستوتی کەلەپووری کوردی، چاپی یەکەم.
ڕەسوڵ، عیزەدین مستەفا (٢٠١٠) لێکۆڵینەوەی ئەدەبی فۆلکلۆری کوردی، هەولێر، دەزگای ئاراس، چاپی سێیەم.
سەجادی، بەختیار (٢٠٠٤) فەرهەنگی شیکارییانەى زاراوەی ئەدەبی، بەرگی یەکەم، هەولێر، دەزگای ئاراس، چاپی یەکەم.
سەجادی، عەلائەدی(١٩٥٢) مێژووی ئەدەبی کوردی، بەغداد، چاپی یەکەم.
سەجادی، عەلائەدین(٢٠١٥)، ڕشتەى مرواری (هەشت بەرگی) تاران، چاپخانەى پەنجەرە.
سەعید، محەمەد ساڵح (٢٠٠٩) داستانى هەیاسی خاس و سوڵتان مەحمووود لە دووتوێی فۆلکلۆری کوردییەوە، هەولێر، بڵاوکراوەکانی ئەکادیمیای کوردی، چاپی یەکەم.
سەلیمی، هاشم (٢٠١٣) چیرۆک و ئەفسانەى موکریان، سلێمانی، دەزگای سەردەم، چاپی کەم.
شادی، ئەحمەد (٢٠٠٥) چەپکێک فۆلکلۆری کوردی، سلێمانی، زنجیرە کتێبی ئنستیوتى کەلەپووری کورد، چاپی یەکەم.
شڵماشی، محەمەد (٢٠٠٠)خەرمان لۆغە، سوید، چاپی یەکەم.
کەسنەزانی، بوشرا (٢٠١٢) پڵۆت لە چیرۆکی کوردیدا (٢٠٠٥-١٩٩٥)، سلێمانی، ناوەندی چاپ و بڵاوکردنەوەی سلێمانی، چاپی یەکەم.
گەردی، عەزیز (٢٠١٤)سێ دەرمان(هەقایەتى کوردەواری)، هەولێر، ناوەندی ئاوێر، چاپی یەکەم.
محەمەد شڵماشی، مەجلسی ئەولیا، انتشارات کردستان، چاپی شەشەم، ١٣٩٢.
موحسین عومەر ئەحمەد، فەرهەنگی زاراوەی ئەدەبی، بەرگی یەکەم،
مودەڕیس، مەلا عەبدولکەریم(٢٠١٣)یادی مەردان، بەرگی یەکەم ودووەم، سلێمانی، چاپخانەى چوارچرا چاپی یەکەم.
میراودەلی، کەمال مەمەند (١٩٧٩) ئیستاتیکا، سلێمانی چاپخانەى زانکۆی سلیمانی، چاپی یەکەم.
مەلا مەحمودی بایزیدی، چل حیکایەت، دەزگای ئاراس، چاپی یەکەم، هەولێر ٢٠٠٤.
ئەسوەد، نەوزاد ئەحمەد (٢٠١١) فەرهەنگی زاراوەی ئەدەبی و ڕەخنەیی، سلێمانی، چاپ و بڵاوکردنەوى سلێمانی، چاپی یەکەم.
زمانی فارسی:
احمدی، بابک (١٣٩١)، چهار گزارش از تذکرةالاولیاء عطار، تهرا، نشر مرکز، چاپ پنجم.
اسکولز، رابرت (١٣٧٧) عناصر داستان، فرزانە طاهری، نشر مرکز، چاپ اول.
اسکولز، رابرت (١٣٨٣) درامردی بر ساختارگرایی در ادبیات، فرزانە طاهری، مؤسسە انتشارات اگاه، چاپ دوم.
براهنی، رضا (١٣٦٨) قصەنویسی، تهران، نشر البرز، چاپ چهارم.
پراپ، ولادیمر (١٣٨٦) ریخت شناسی قصەهای پریان، فریدون بدرەای، تهران، انتشارات توس، چاپ دوم.
خسروی، ابوتراب(١٣٨٨)، حاشیەى بر مبانی داستان، تهران، نشر ثالثت، چاپ اول.
داد، سیما (١٣٨٥) فرهنگ اصطلاحات ادبی، انتشارات مروارید، چاپ سوم.
رضوانیان، قدسیە (١٣٨٩)ساختار داستانی حکایت های عرفانی، تهران، انتشارات سخن، چاپ اول.
مقدادی، بهرام (١٣٧٨) فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران، نشر سروش، چاپ اول.
مکاریک، اریرنا ریما (١٣٨٨) دانش نامەی نظریەهای ادبی معاصر، مهران مهاجر و محمد نبوی، مؤسسە انتشارات اگاه، چاپ سوم.
میرصادقی، جمال (١٣٨٨) واژەنامە هنر داستان نویسی، کتاب مهنارز، چاپ دوم.
میرصادقی، جمال (١٣٩٢) داستان های خیالی، تهران، نشر سخ، چاپ اول.
میرصادقی، جمال (١٣٩٢) شناخت داستان، مؤسە انتشارات نگاه، چاپ اول .
پارسانسب، محمد(١٣٨٨) بنمایە؛ تعاریف گونەها کارکردها، فصل نامە نقد ادبی، س١، ش ٥، بهار.
التنزيلات
منشور
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2021 Copyright (c) بوشرا قادر کاکە محەمەد، محەمەد ئەحمەد سەعید
![Creative Commons License](http://i.creativecommons.org/l/by-nc-nd/4.0/88x31.png)
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
يوافق المؤلفون الذين ينشرون في هذه المجلة على المصطلحات التالية:
١. يحتفظ المؤلفون بحقوق الطبع والنشر ومنح حق المجلة في النشر الأول مع العمل المرخص له في نفس الوقت بموجب ترخيص المشاع الإبداعي [سيسي بي-نك-ند 4.0] الذي يسمح للآخرين بمشاركة العمل مع الإقرار بحقوق التأليف والنشر الأولي في هذه المجلة.
٢. يمكن للمؤلفين الدخول في ترتيبات تعاقدية إضافية منفصلة للتوزيع غير الحصري للنسخة المنشورة من المجلة من العمل (على سبيل المثال، نشرها في مستودع مؤسسي أو نشرها في كتاب) مع الإقرار بنسخة أولية نشر في هذه المجلة.
٣. يسمح للمؤلفين وتشجيعهم على نشر عملهم عبر الإنترنت (على سبيل المثال، في المستودعات المؤسسية أو على موقعهم على الويب) قبل وأثناء عملية التقديم، حيث يمكن أن يؤدي إلى التبادلات الإنتاجية، فضلا عن الاستشهاد المبكر والأكبر للعمل المنشورة ( انظر تأثير النفاذ المفتوح).