Iraqi Kurdistan Independence Referendum, challenges and consequences
DOI:
https://doi.org/10.32410/huj-10189الملخص
ڕیفراندۆم له مێژووی سیاسی و دونیای مۆدێرندا بابه‌تێكی تازه‌یه، له‌سه‌ده‌ی بیسته‌م و سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیست و یه‌كه‌م چه‌ندین نه‌ته‌وه وه‌ك ئامرازێك بۆ گه‌یشتن به مافی چاره‌ی خۆنوسین به‌كاریانهێناوه. هه‌رێمی كوردستانی عێراق له دۆخێكی پڕ له كێشه و جه‌نگ دا كه ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و عێراق پێیدا تێده‌په‌ڕی تاكلایه‌نه بڕیاری ئه‌نجامدانی ڕیفراندۆیدا ته‌نها دوای چه‌ند هه‌فته‌یه‌ك له تێكشكانی داعش و گرتنه‌وه‌ی موسڵ. له 25/9/2019 پڕۆسه‌كه به‌سه‌ركه‌وتویی ئه‌نجامدراو زۆرینه‌ی ڕه‌های به‌شداربوان به به‌ڵی ده‌نگیاندا. هه‌رچه‌نده پڕۆسه‌كه هیچ پابه‌ندبونێكی نێوده‌وڵه‌تی و ناوخۆیی نه‌بوو به‌ڵام حكومه‌تی عێراق و ده‌وڵه‌تانی دراوسێ به‌تایبه‌ت توركیا و ئێران زۆرترین دژایه‌تیان كردو پلانیان بۆ سزادانی گه‌لی كوردستان داڕشت. ئه‌نجامدانی ڕێفراندۆم له باشوری كوردستان پرسێكی مشتومڕئامێزو پر له ته‌نگژه‌ی ناوخۆیی و ده‌ره‌كی بوو، یه‌‌كێك له كێشه‌كانی ڕیفراندۆم ئه‌وه‌بوو هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه له‌ناوخۆدا كۆده‌نگی نیشتیمانی نه‌بوو، له لایه‌كی تریشه‌وه پشتگیری نێوده‌وڵه‌تی و نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتوه‌كانی نه‌بوو. ویلایه‌ته یه‌كگتوه‌كانی ئه‌مریكا كه له 1991 ه‌وه كوردستانی عێراقی ده‌پاراست، گڵۆپی سه‌وزی هه‌ڵكرد بۆ حكومه‌تی عێراق كاتێك سوپای عێراق و هێزه‌كانی حه‌شدی شه‌عبی له شانزه‌ی ئۆكتۆبه‌ری 2017 چونه‌وه كه‌ركوك و ناوچه جێناكۆكه‌كان، هه‌روه‌ها كاتێك كه عێراق گه‌مارۆی ئاسمانی و زه‌مینی خسته سه‌ر فڕۆكه‌خانه‌و ده‌روازه سنوریه‌كانی هه‌رێم. لێره‌وه ڕیفراندۆم ئه‌و ئامانجه‌ی كه بۆی ئه‌نجامدرا نه‌هاته دی به‌ڵكو ده‌رئه‌نجام و لێكه‌وته‌ی زیانبه‌خشی لێكه‌وته‌وه بۆ ده‌سكه‌وته مێژوویه‌كانی كورد له عێراق كه به‌درێژایی بیست و شه‌ش ساڵ به دی هێنابون.
المراجع
Michael G. Roskin, Robert L. Cord, James A. Medeiros and Walter S. Jones; Political Science, An Introduction, 14 edition, Person books, Boston 2017
Oxford dictionary online, available at: https://en.oxforddictionaries.com/definition/plebiscite
Statement by the Press Secretary on the Kurdistan Regional Government’s Proposed Referendum.
د.جه‌لال حه‌سه‌ن موسته‌فا، پاش ڕیفراندۆم: مەترسی و بەربەستەکان، 2017، سیاتی میلله‌تپرێس
دكتۆر بورهان یاسین و دكتۆر سه‌ردار عه‌زیز، ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆی كوردستان له ناوه‌وه بونیاد نان له ده‌ره‌وه دان پیانان، سلێمانی، 2017
دكتۆر ئیبراهیم محمد عزیز، كاریگه‌ری ئه‌مریكا له‌سه‌ر پرسی كورد پاش ڕیفراندۆم، گۆڤاری خاڵ ژماره (14)، ساڵی 2017
سه‌رتیپ جه‌وهه‌ر، حیكایه‌تی ڕیفراندۆم 25 ئه‌یلۆل 2017، لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی ڕۆژنامه‌وانی، چاپی دووه‌م 2018.
ڕێبوار بابكه‌یی، ڕیفراندۆم و شانزه‌ی ئۆكتۆبه‌ر: له ده‌نگی ئیراده‌وه بۆ ده‌نگی چه‌كه‌كان، شه‌ڕی دیپلۆماسی هه‌رێم له به‌رانبه‌ر سیاسه‌تی هه‌رێمی، هه‌ولێر،2018.
علی باپیر، ڕیفراندۆم هه‌قه، به‌ڵام با به‌شێوازێكی هه‌قیش جێ‌به‌جێ بكرێ، 2017
ئاواره حسین ئه‌حمه‌د، مافی چاره‌ی خۆنوسین له یاسای نێوده‌وڵه‌تیداو شێوازه‌كانی جێبه‌جێكردنی، گۆڤاری خاڵ، ژماره (14) ساڵی 2017.
ماڵپه‌ڕی سه‌رۆكایه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌رده‌سته به‌م لینكه كه هه‌موو به‌یاننامه‌و كۆنوسه‌كانی ئه‌نجومه‌نی باڵای ڕیفراندۆمی تێدایه:
http://www.presidency.krd/kurdish/default.aspx
هاورێ حه‌سه‌ن حه‌مه، فه‌رهاد حه‌سه‌ن عبدالله، داستان جاسم، شانزه‌ی ئۆكتۆبه‌ر، یه‌ك ڕوداو، دوو گێڕانه‌وه، چێوه‌سازی ڕوداو له سه‌روبه‌ندی ململانێكانی نێوان هه‌رێمی كوردستان و عێراق له‌سه‌ر ناوچه جێناكۆكه‌كان. زنجیره بڵاوكراوه‌كانی ناوه‌ندی كوردستان بۆ توێژینه‌وه له ململانێ و قه‌یرانه‌كان ژماره(32) ، توێژینه‌وه‌كه به پی دی ئێف به‌رده‌سته له‌سه‌ر ئه‌م سایته: www.kurdistanc.com
كاروان أورحمان اسماعیل، خوێندنه‌وه‌یه‌كی یاسایی بۆ بڕیاری ژماره (55)ی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراق تایبه‌ت به بابه‌تی ڕاپرسی هه‌رێمی كوردستان، مؤتمر الدولی الثالث للقضایا القانونیه، كلیه القانون، جامعه ایشك، أربیل 2018.
برێت مەکگورک لەگەڵ بەرپرسە باڵاکانى هەرێم کۆدەبێتەوە، سایتی فه‌رمی ده‌نگی ئه‌مریكا به‌رده‌سته له‌سه‌ر ئه‌م لینكه: https://www.dengiamerika.com/a/iraq-kurdistan/4028603.html
Washington institute, Regional Implications of the Kurdish Referendum, 2017, available on: https://www.youtube.com/watch?v=tQh6Hnz7rgI&t=1354s
م.م. میثم غانم جبر، استفتاء انفصال اقلیم كردستان عراق بین قبول ورفض، مجله الواسط للعلوم الانسانیه، الاصدار 14، 2018
غالب دلای، مستقبل الاستفتاء كردستان العراق، مركز الجزیرة للدراسات، تشرین الثانی 2017.
ته‌له‌فزیۆنی كوردستان 24، سه‌رۆك بارزانی: هیچ ئومێدێک نەما کە بتوانین هاوبەشییەکی ڕاستەقینە بونیاد بنێین، مانگی هه‌شتی 2017، له‌م لینكه به‌رده‌سته:
http://www.kurdistan24.net/so/opinion/251c8aeb-78ec-45b4-911f-a1d27a370710
Rudaw, Kurdistan Region to hold independence referendum on Sept 25, 2017, available at:
http://www.rudaw.net/english/kurdistan/070620171
the star, Kurds agree to postpone independence referendum, 2014, available at: https://www.thestar.com/news/world/2014/09/05/kurds_agree_to_postpone_independence_referendum.html
Iraq Kurdistan independence referendum planned". BBC News. 1 July 2014.
Kurds agree to postpone independence referendum". theStar.com. 5 September 2014
Iraqi Kurdish Leader Calls For Nonbinding Vote On Independence". Radio Free Europe/Radio Liberty. 3 February 2016
Barzani: Kurdistan will hold referendum before October". Kurdistan24 (English). March 2016.
Iraqi Kurds plan independence referendum on Sept. 25". Reuters. 13 June 2017.
de Vreese, Claes H. (2007). "Context, Elites, Media and Public Opinion in Reerendums: When Campaigns Really Matter". The Dynamics of Referendum Campaigns: An International Perspective. Palgrave Macmillan. pp. 2–3. ISBN 9780230591189.
Serdült, Uwe; Welp, Yanina (2012). "Direct Democracy Upside Down" (PDF). Taiwan Journal of Democracy. 8 (1): 69–92. doi:10.5167/uzh-98412.
التنزيلات
منشور
إصدار
القسم
الرخصة
الحقوق الفكرية (c) 2020 Hoshman Ata Mahmod
هذا العمل مرخص بموجب Creative Commons Attribution 4.0 International License.
يوافق المؤلفون الذين ينشرون في هذه المجلة على المصطلحات التالية:
١. يحتفظ المؤلفون بحقوق الطبع والنشر ومنح حق المجلة في النشر الأول مع العمل المرخص له في نفس الوقت بموجب ترخيص المشاع الإبداعي [سيسي بي-نك-ند 4.0] الذي يسمح للآخرين بمشاركة العمل مع الإقرار بحقوق التأليف والنشر الأولي في هذه المجلة.
٢. يمكن للمؤلفين الدخول في ترتيبات تعاقدية إضافية منفصلة للتوزيع غير الحصري للنسخة المنشورة من المجلة من العمل (على سبيل المثال، نشرها في مستودع مؤسسي أو نشرها في كتاب) مع الإقرار بنسخة أولية نشر في هذه المجلة.
٣. يسمح للمؤلفين وتشجيعهم على نشر عملهم عبر الإنترنت (على سبيل المثال، في المستودعات المؤسسية أو على موقعهم على الويب) قبل وأثناء عملية التقديم، حيث يمكن أن يؤدي إلى التبادلات الإنتاجية، فضلا عن الاستشهاد المبكر والأكبر للعمل المنشورة ( انظر تأثير النفاذ المفتوح).
