The Role and Aim of Iran in the Internationalization of Halabja Chemical Attack

Authors

  • Arkan Ahmed Hassan Ahmad Mukhtar High School, General Directorate of Education in Halabja, Halabja, Kurdistan Region, Iraq
  • Faruq Mohammed M. Amin Department of History, College of Humanities Education, University of Sulaimani, Sulaimani, Kurdistan Region, Iraq

DOI:

https://doi.org/10.32410/huj-10290

Abstract

  After The Success of the Iranian Revolution in 1979 and establishment of the Islamic Republic of Iran. That country faced many international and internal issues.  At the same time, the Islamic Republic of Iran and new government had significant impact on the rise of the Kurdish liberation movement in southern Kurdistan. After the deterioration of relations between Iraq and Iran, started armed conflict between both of countries (1980-1988). The Islamic Republic of Iran tried to coordinate relations with political personalities and parties in Iraq against Ba'ath Party of Iraq. Also, Iran was ready to support all parties against the Baath and exploit them to serve specific Iran interests. Political Kurdish parties in southern Kurdistan were among the parties which Iran tried to exploit them. Iran executed this policy when transferred fighting fronts from south of iraq to north after first half of war. For that purpose Iran try to finish local conflict between Kurdish parties. That is why; party and union were signed peaceful agreement by Iranian in Tehran in 1886. After that Iran tried to enforce common activity along with Kurdish Peshmarga against Iraqi government. In famous activity was attacked Halabja. This activity was known as Fajr 10. In return, the Iraqi government responded to this joint process and 

The Iraqi fighter planes carried out the chemical bombing of Halabja. iran played vital role to spread  halabja genocide . For that purpose, foreign and local journalists were invited by Iranian government. That is why, 

 iran could successfully  show  halabja crime  as an international crime.

that is why, we believe that we chose important topic which is carried out under tittle (the role and aim of iran in the internationalization of Halabja Chemical Attack. this research include introduction with two section and conclusion. in the introduction, revolution of Islamic Iran and the fighting between iraq and iran was showed. First section is dedicated to transfer fighting fronts from south to Kurdish regions and the role of Iran to unify Kurdish forces against iraq. This section is divided into tow branch. The first is dedicated to transfer fighting fronts and others are dedicated to unify Kurdish forces. Second section is dedicated to halabja crime and the role of Iran in the internationalization of Halabja Chemical Attack. This section is divided into three branches. First is dedicated to common attack between Kurdish Peshmarga and Iranian army for invading Halabja. Second is dedicated to Halabja Chemical Attack. The last branch is dedicated to the role and aim of Iran in the internationalization of Halabja Chemical Attack. In the final of this research, we reach some points that are mentioned as a conclusion.

 

References

یه‌كه‌م: سه‌رچاوه‌ كوردیه‌كان:

-بابه‌كر، حسن: هه‌وراز و نشێو كه‌مێك له‌وه‌ی له‌بیرمه‌ له‌ جموجوڵی ئیسلامی له‌ كوردستانی عێراق 1983- 1999، چاپخانه‌ی سیما، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی، 2011.

-پاوه‌ر، سه‌مانسا: ئه‌مریكا و ئه‌نفال، و، به‌ختیار كه‌ریم، ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی، 2008.

-جه‌لال، برایم: چه‌پكێك له‌ مێژووی كۆمه‌ڵه‌، چاپخانه‌ی ڕوون، 2011.

-جه‌مال نه‌به‌ز: ئێسته‌و پاشه‌ڕۆژی نه‌ته‌وه‌ی كورد له‌به‌ر گڕی ئاگری جه‌نگی عێراق‌و ئێران دا، چاپی دووه‌م، هه‌ولێر، 2008.

-حاجی محمود، محمد: رۆژ ژمێری پێشمه‌رگه‌یه‌ك، باسی روداوه‌كانی (20) ساڵی خه‌باتی شۆڕشی نوێ‌ی گه‌له‌كه‌مان ده‌كات 1976-1996، به‌رگی یه‌كه‌م 1976- 1981، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌و ئۆفسێتی بێسارانی، سلێمانی، 1999.

-حاجی محمود، محمد: رۆژ ژمێری پێشمه‌رگه‌یه‌ك، باسی روداوه‌كانی (20) ساڵی خه‌باتی شۆڕشی نوێ‌ی گه‌له‌كه‌مان ده‌كات 1976-1996، به‌رگی دووه‌م 1982- 1986، بێ شوێنی چاپ، بێ ساڵی چاپ.

-حاجی مشیر، شه‌وكه‌ت: كاره‌ساتی كیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌ به‌هاری 1988 كورته‌باسێكی جوگرافی- ئابوری- كۆمه‌ڵایه‌تی- سیاسی، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی، 1998.

-خلیفه‌ محمد، حسین: چه‌مكێك له‌ مێژووی كاره‌ساته‌كانی كوردستان و هه‌ڵه‌بجه‌ش له‌م مێژووه‌دا، چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی مه‌كته‌بی ڕاگه‌یاندنی ناوه‌ندی حیزبی سۆسیالیست دیموكوراتی كوردستان، چاپی یه‌كه‌م، سلێمانی، 1999.

-ڕێباز: قه‌ندیل به‌غدای هه‌ژاند، یاداشته‌كانی پێشمه‌رگایه‌تی له‌ساڵانی 1976- 1980، چاپخانه‌ی په‌یوه‌ند، چاپی دووه‌م، سلێمانی، 2008.

-سۆران، حسێن: له‌ مه‌نفاكانی ناسیۆنالیزمه‌وه‌ بۆ كوشتنی زمان و جه‌سته‌، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ڕه‌هه‌ند، سلێمانی، 2010.

-شاكه‌لی، محمد: له‌ بزوتنه‌وه‌وه‌ بۆ حیزبی سۆسیالیستی كوردستان 1976- 1993،بڵاوكراوه‌ی كۆمه‌ڵه‌ی ڕوناكبیری و كۆمه‌ڵایه‌تی كه‌ركوك، چاپخانه‌ی كارۆ، كه‌ركوك، 2011.

-علی، عادل سدیق: كۆمه‌ڵكوژی كورد له‌ جه‌نگی ئێران- عێراق هه‌ڵه‌بجه‌ 16/ 3/ 1988 به‌نمونه‌ توێژینه‌وه‌یه‌كی مێژویی – سیاسی، چاپ ڕێنوێن، سلێمانی، 2018.

-علی، گۆران: سه‌ربازه‌ بوێره‌ ونه‌كانی دوێنێ و فه‌رامۆشكراوه‌كانی ئه‌مرۆ، گۆڤاری ئازاری هه‌ڵه‌بجه‌، ساڵنامه‌یه‌كی تایبه‌ته‌ به‌ كاره‌ساتی كیمیابارانكردنی هه‌ڵه‌بجه‌، مه‌ڵبه‌ندی یه‌كی هه‌ڵه‌بجه‌ی كۆمه‌ڵی ئیسلامی دریده‌كات، ژماره‌ 10، 16/ 3/ 2010.

-كۆكه‌یی، سابیر: ناڵه‌ی پێشمه‌رگه‌یه‌ك بۆ مێژوو، به‌شی یه‌كه‌م، بێشوێنی چاپ، 2001.

-گوڵپی، فایه‌ق: سیاسه‌تی نه‌ته‌وه‌په‌رستی داگیركه‌ران و په‌رچه‌كرداری خێڵه‌كی كورد، چاپخانه‌ی ڕه‌نج، 2010.

-مام جه‌لال: سه‌روه‌ری و یۆبیڵی زیوین و ئه‌ركه‌كانی داهاتوو، له‌بڵاوكراوه‌كانی ده‌زگای ناه‌ندی ڕاگه‌یاندنی یه‌كێتی نیشتیمانی كوردستان، ساێمانی، 2000.

-محمد ئه‌مین، فاروق محمد: سیاسه‌تی ئێران به‌رامبه‌ر جوڵانه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد ل باشوری كوردستان 1975- 1989، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ڕێ نوێ، سلێمانی، 2014.

-مه‌لا، ڕه‌فعه‌ن: ڕۆژه‌ ته‌ماویه‌كان، چاپ اول، چاپخانه‌ كارو، سلیمانی، 2008.

-مه‌لاقادر، محمد: سه‌ربرده‌ كورته‌یه‌ك له‌ بیره‌وه‌ریه‌كان، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ئاراس، هه‌ولێر، 2009.

-نێروه‌یی، علی ته‌ته‌ر: سیاسه‌تی حكومه‌تی عێراق له‌ كوردستان له‌ سایه‌ی به‌ڵگه‌نامه‌ فه‌ڕمیه‌كاندا، چاپی یه‌كه‌م، به‌رگی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی زانكۆی دهۆك، دهۆك، 2010.

-نێروه‌یی، علی ته‌ته‌ر: سیاسه‌تی حكومه‌تی عێراق له‌ كوردستان له‌ سایه‌ی به‌ڵگه‌نامه‌ فه‌ڕمیه‌كاندا، چاپی یه‌كه‌م، به‌رگی دووه‌م، چاپخانه‌ی زانكۆی دهۆك، دهۆك، 2010.

-هه‌ورامانی، ئیبراهیم: 48 كاتژمێر سه‌رفه‌ری فۆتۆگرافه‌رێك بۆ هه‌ڵه‌بجه‌، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی كارۆ، بێ شوێنی چاپ، بێ ساڵی چاپ.

-ئه‌مین، نه‌وشیروان مسته‌فا: خولانه‌وه‌ له‌ناوبازنه‌دا، دیوی ناوه‌وه‌ی ڕوداوه‌كانی كوردستانی عێراق 1984- 1988، به‌رلین، 1999.

-ئه‌مین، نه‌وشیروان مسته‌فا: له‌هاوخه‌باتیه‌وه‌ بۆ ته‌خوین، چاپی یه‌كه‌م، بێ شوێنی چاپ، 2010.

-ئینتیسار، نادر: ئیتنۆ نه‌ته‌وایه‌تی كوردی، وه‌رگێڕانی، عه‌تا قه‌ره‌داخی، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی قانع، سلێمانی، 2003.

دووه‌م: سه‌رچاوه‌ فارسیه‌كان:

-ابوغزاله‌، عبدالحلیم: جنگ عراق و ایران، ترجمه‌، نادر نوروز شاد، تهران، مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس (مركز مطالعات و تحقیقات جنگ)، چاپ دوم، چاپ عقیلی، 1390.

-اردستانی، حسین: تنبه متجاوز، بررسی تحولات سیاسی- نظامی از تابستان 1361 تا فروردین 1367، تجزیه‌ و تحلیل جنگ ایران و عراق، تهران، مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، جلد سوم، چاپ چهارم، 1390.

-اردستانی، حسین، تكاپوی جهانی برای توقف جنگ، روزشمار جنگ ایران و عراق 28 ابان تا 24 دی 1366، مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، مركز مطالعات و تحقیقات جنگ، چاپ پنجاودوم، چاپ قلم اذین، چاپ سوم، تهران، 1389.

-انتصار، نادر: سیاست كردها در خاورمیانه‌، ترجمه‌، عرفان قانعی فرد، تهران، نشر علم، چاپ اول، چاپ رامین، 1390.

-انصاری، مهدی. محمود، یزدانفام، جنگ محدود ایران و امریكا در خلیج فارس، روزشمار جنگ ایران و عراق 1 مهر تا 27 ابان 1366، مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، مركز مطالعات و تحقیقات جنگ، چاپ پنجاویكم، چاپ قلم اذین، چاپ دوم، تهران، 1390.

-ایزدی، یدالله: عملیات والفجر- 10 فشار جهانی به‌ ایران برای پذیرش قطعنامه‌ 598، روزشمار جنگ ایران و عراق 23 اسفند 1366 تا 27 فروردین 1367، تهران، مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، مركز مطالعات و تحقیقات جنگ، كتاب پنجاه وچهارم، چاپ قلم اذین، چاپ اول، 1392.

-پارسادوست، منوچهر: ما و عراق از گذشته‌ دور تا امروز (نجاوز عراق، پیامدها، پایان جنگ و رویدادهای پس از ان)، انتشارات شركت سهامی انتشار، چاپ دوم، چاپخانه‌ عماد، تهران، 1386.

-جی. كلی، مایكل: نسل كشی در كردستان عراق (صدام حسین و یك محاكمه‌ نا تمام)، ترجمه‌. سربس نظری، مؤسسه‌ انتشارات امیر كبیر، چاپ واژه‌ پرداز اندیشه‌، چاپ اول، تهران، 1390.

-حسن، اركان: مناسبات ایران با كردهای عراق در جنگ ایران و عراق شهریور 1359- مرداد 1367، پایان نامه‌ كارشناسی ارشد، رشته‌ تاریخ، گرایش انقلاب اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، ایران- قزوین، بهمن 1393. (منتشر نشده‌).

-حق پناه، جعفر: كردها و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات مؤسسه‌ و فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین الملل ابرار معاصر ایران، جلد اول، 1387.

-دردودیان، محمد: شلمچه‌ تا حلبچه‌، بررسی وقایع سیاسی- نظامی جنگ در سال 1366 درگیری با امریكا در خلیج فارس، انتقال منطقه‌ نبرد از جنوب به‌ غرب، سیری در جنگ ایران و عراق، تهران، مركز اسناد دفاع مقدس "مركز مطالعات تححقیقات جنگ"، جلد چهارم، چاپ هفتم، چاپخانه‌ ارین، 1390.

-رنجبر كرمانی، علی اكبر: روزشمار زندگی امام خمینی، چاپ و نشر عروج- مؤسسه‌ تنظیم و نشر امام خمینی، چاپ دوم، تهران، 1389.

-السامرائی، وفیق: ویرانی دروازه‌ شرقی، ترجمه‌، عدنان فاروقی، تهران، مركز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس "مركز مطالعات تححقیقات جنگ"، چاپ ششم، 1388.

-شیرازی، حبیب الله ابوالحسن. طارمی، كامران: نقش گروه های معارض در روابط ایران و عراق 1375- 1378، مركز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران، 1384.

-علایی، حسین: روند جنگ ایران و عراق، تهران، نشر مرزوبوم، چاپ ارین، جلد اول، چاپ اول، 1391.

-علایی، حسین: روند جنگ ایران و عراق، تهران، نشر مرزوبوم، چاپ ارین، جلد دوم، چاپ اول، 1391.

-غفوری، علی: تأریخ جنگهای ایران از مادها تا به‌ امروز، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ دوم، 1389.

-كوچیرا، كریس: چالش جنبش ملی كرد یا رویایی شیفته استقلال، ترجمه‌. عزیز ماملی، چاپ دوم، سلیمانی، 2008.

-ناطقی، احمد: صدای سكوت، مؤسسه‌ سراسیمرغ سحر، چاپ اندیشه‌ نوین، چاپ اول، تهران، تابستان 1389.

-هاشمی، علیرزا، پایان دفاع و اغاز بازسازی كارنامه‌ و خاطرات سال 1367 اكبر هاشمی رفسنجانی، تهران، نشر معارف انقلاب، چاپ سپه‌، 1390.

-هاشمی، عماد: اوج دفاع كارنامه‌ و خاطرات سال 1365 اكبر هاشمی رفسنجانی، تهران، نشر معارف انقلاب، چاپخانه‌ مركز انقلاب اسلامی- معین، 1388.

سییه‌م: سه‌رچاوه‌ عه‌ره‌بیه‌كان:

-طالبانی، مكرم: مراحل تطور الحركه‌ القومیه‌ الكردیه‌، مسیره‌ الحركه‌ التحریریه‌ الكردیه‌، الكرستان العراق، السلیمانیه‌، مؤسسه‌ حمدی للطباعه‌ و النشر، المجلد الثانی، 2010.

-علی، هادی: الشعب الكردی و السیاسات الدولیه‌ فی القرن العشرین كوردستان نموذجأ، دراسه‌ تحلیلیه‌ ناقده‌، انتشارات روشنبیر، مطبعه سیما، سلیمانیه‌، 2008.

چوارەم: چاوپێکەوتن:

-چاوپێكه‌وتنی توێژه‌ر له‌گه‌ڵ، لوقمان عبدالقادر محمد، سه‌رۆكی كۆمه‌له‌ی قوربانیانی هه‌ڵه‌بجه‌یه‌ و یه‌كیكه‌ له‌و بریندارانه‌ی كه‌ له‌ ئێرانه‌وه‌ نێردراوه‌ بۆ ئه‌ڵمانیا و ماوه‌ی 40 ڕۆژ له‌و وڵاته‌ چاره‌سه‌ری بۆ كراوه‌. له‌ 29/ 3/ 2019 له‌ شاری هه‌ڵه‌بجه‌ چاوپیكه‌وتنی له‌گه‌ڵ كراوه‌.

پێنجه‌م: سایتی ئه‌لیكترۆنی:

-فیروابادی، محمد علی: چرا دیكتاتور عراق علیه ملت خودش جنایت كرد؟ سایت دیپلماسی ایرانی، تاریخ انتشار 24 اسفند 1396. به‌ نقل از مجله‌ المانی اشپیگل، شماره‌ 14 سال 1988. http://irdiplomacy.ir/fa/news %

-مرشدی، ارسلان: حلبچه‌ قربانی تسلیحات شیمیایی، سایت تاریخ ایرانی، http://www.tarikhirani.ir/Modules/News/Phtml/News.PrintVersion.Html.php

-باستانی، حسین: اسناد همراهی امریكا با حملات شیمیایی عراق علیه ایران. سایت بی بی سی فارسی، تاریخ انتشار 28 ژوئن 2017/ 7 تیر 1396. http://www.bbc.com/persian/iran-

-باشگاه خبرنگاران جوان: شهیدی كه‌ از لحظات بمباران شیمیایی حلبچه‌ عكس های بدیعی گرفت، گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان حوزه‌ قران و عترت، تاریخ انتشار 9 اردیبهشت 1396. https://www.yjc.ir/fa/news/

-باشگاه خبرنگاران جوان: ناگفته های بازجویی صدام، گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار 5 دی 1395. https://www.yjc.ir/fa/news/

-باشگاه خبرنگاران: وسیع ترین حمله‌ شیمیایی بعد از جنگ جهانی اول، گروه ویژه‌ نامه‌ دفاع مقدس باشگاه خبرنگاران، تاریخ انتشار 6 مهر 1392. https://www.yjc.ir/fa/news

Published

2020-03-30

Issue

Section

Articles

How to Cite

Hassan, A. A. ., & M. Amin, F. M. . (2020). The Role and Aim of Iran in the Internationalization of Halabja Chemical Attack . Halabja University Journal, 5(1), 601-621. https://doi.org/10.32410/huj-10290